Dilbeek, 4 april 2014. De CO2-uitstoot door vliegtuigen draagt flink bij tot de opwarming van de aarde, daar wordt hard aan gewerkt maar toch blijft een coherente aanpak uit. Welk beleid wordt er vandaag gevoerd, waar loopt het mis en wat is de verantwoordelijkheid van de reiziger?
De uitstoot van broeikasgassen zorgt voor de opwarming van het aardoppervlak en leidt tot klimaatverandering. De gevolgen hiervan zijn dagelijks in de actualiteit terug te vinden. Om deze negatieve effecten tegen te gaan, heeft de Europese Unie ervoor gekozen om het EU-ETS (=European Emissions Trading System) op te richten, een systeem dat gekenmerkt wordt door de toekenning en verhandeling van CO2 uitstoot certificaten. De luchtvaartsector is verantwoordelijk voor ongeveer twee procent van de globale uitstoot en werd sinds 1 januari 2012 in het ETS opgenomen wat leidde tot hevig internationaal protest. De Verenigde Staten, China en Rusland dreigden met een handelsoorlog en het opleggen van extra heffingen voor Europese luchtvaartmaatschappijen.
De huidige economische crisis heeft een fors overschot aan emissierechten veroorzaakt. De vermindering van de economische activiteiten hebben geleid tot een situatie waarbij het aanbod aan rechten de vraag overtreft en de prijs van ongeveer 30 euro/ton CO2 gedaald is naar 4 euro/ton CO2. Dit zet de werking van het systeem enorm onder druk.
Daarnaast is er sprake van een CO2 weglekrisico. Bedrijven kunnen hun productie verplaatsen naar buiten de grenzen van de EU, waar ze hun CO2 gratis kunnen uitstoten. Luchtvaartmaatschappijen zouden er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om een hub te ontwikkelen waar EU-ETS niet geldt (bijvoorbeeld het Midden Oosten). Door via een andere luchthaven te vliegen, worden de kosten van EU-ETS voor het tweede deel van de vlucht vermeden. Dit kan gevolgen hebben voor de concurrentiepositie van Europese luchtvaartmaatschappijen en luchthavens.
 | Volgens het Intergovernemental Panel on Climate Change (IPCC) heeft de luchtvaart een aandeel van ongeveer 2% in de wereldwijde menselijke CO2-uitstoot. Dit aandeel kan in 2050 gestegen zijn naar 3%. |
Mondiale aanpak
Alleen een mondiaal klimaatakkoord kan een antwoord bieden op al deze problemen en de VN-organisatie voor burgerluchtvaart (ICAO) neemt hierin initiatieven. Sinds de laatste algemene vergadering van ICAO die plaatsvond van 24 september tot 4 oktober 2013 in Montreal is er een overeenstemming bereikt over de totstandkoming van een mondiaal systeem voor CO2 reductie voor de luchtvaart. Over dit systeem is afgesproken dat het resterende technische werk nog wordt afgerond zodat tijdens de algemene vergadering van ICAO van 2016 de werking kan worden vastgelegd. In 2020 treedt dan het eigenlijke systeem in werking. Het systeem zal een totaalpakket zijn met technische en operationele maatregelen, een marktinstrument dat toelaat de uitstoot te beperken in een competitieve internationale omgeving. De eerste seminaries waarin dit pakket zal worden uitgewerkt zijn volop aan de gang in Mexico City (1 tot 4 april) en verder gepland in Peru (7 tot 10 april).
 | Milieuproblemen vereisen een mondiale aanpak. De luchtvaartsector met zijn internationale karakter zet hierin een trend. |
Europa wil verder en sneller
Na een jaar uitstel van de toepassing van het ETS systeem voor vluchten van en naar landen van de Europese Unie (‘stop de klok’-procedure van 12 november 2012) blijft de EU aandringen op een strenger systeem dat sneller actief moet worden. In oktober van vorig jaar werd er een aangepast voorstel opgemaakt waarbij de CO2-taks voor alle maatschappijen zou gelden maar alleen in het Europese luchtruim. Niettegenstaande dit voorstel op 19 maart verworpen werd door het ENVI (Europese parlementaire commissie voor milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid), besliste het Europees Parlement op 3 april om er toch mee door te gaan en tot 2016 alleen vluchten binnen het Europese luchtruim in beschouwing te nemen. Hierdoor krijgt ICAO alle kansen om een wereldwijd systeem te ontwikkelen voor het einde van 2016. Deze beslissing dient nu alleen nog bekrachtigd te worden door de Europese Raad, een actie die later deze maand verwacht wordt.
De CO2 uitstoot van uw welverdiende vakantie
De afstand van hier tot het aards paradijs bedraagt in vogelvlucht 14.460 kilometer. Een rechtstreekse vlucht brengt u er vanaf Zaventem. De zonovergoten stranden lachen u reeds tegemoet vanuit de cataloog van de reisadviseur: “Welkom in de Dominicaanse Republiek.”
Dat zo een tripje voor een gezin met twee kinderen, alleen al voor de vliegreis in economy class, vijf ton CO2 uitstoot oplevert, staat niet in de reisbrochure. Reizen in business class zorgt voor een uitstoot van vijftien ton CO2. (bron: greenseat.nl) Kortweg, door het vliegtuig dat 260 passagiers ter plaatse brengt, krijgt het milieu meer dan 325 ton CO2 te slikken.
De vergelijking met uw ijskast die voor een jaarlijkse CO2 uitstoot van 140 kg zorgt, laat al aanvoelen dat vliegen enorm belastend is voor het milieu. Een gemiddelde gezin genereert met zijn energieverbruik (gas en elektriciteit) zeven tot acht ton CO2 per jaar. (bron: co2minderen.be, vreg.be) Grof gerekend, betekent dit dat de vlucht naar Punta Cana een jaaruitstoot van 40 gezinnen vertegenwoordigt.
 | De vlucht naar uw droombestemming zorgt voor een aanzienlijke belasting van het milieu. Weinig reizigers zijn zich daarvan bewust. |
De reisagent
Bij reisorganisatie Joker hebben ze de omvang van de vervuiling begrepen, duurzaam reizen is prominent aanwezig op hun website en het gedeelte CO2 uitstoot door de luchtvaart ontbreekt hier niet. De klant wordt verwezen naar de website van Greenseat, een Nederlandse organisatie die de mogelijkheid biedt om groener te reizen doormiddel van compensaties in ontwikkelingslanden. Uw economy droomreis kan gecompenseerd worden voor 48,52 euro, voor de business variant is er 193,96 euro nodig. Volledig vrijblijvend uiteraard. “Klanten vragen er weinig naar, maar aangezien we trouw blijven aan onze waarden, stellen we de CO2 compensatie actief voor tijdens elk verkoopsgesprek. Ook al gaat maar 10% van de mensen die een groepsreis boeken erop in, we blijven veel aandacht schenken aan duurzaamheid. Het is belangrijk om zoveel mogelijk te sensibiliseren,” vertelt Greet Huybrechts, de duurzaamheidscoördinator van Joker.
Reisorganisator Thomas Cook besteedt op het eerste zicht geen aandacht aan CO2 compensaties voor de uitstoot van hun vliegtuigen. Duurzaam reizen is volgens hun website het geven van nuttige gedragstips aan de reizigers. De woordvoerder, Baptiste van Outryve, stelt het zo: “Wij schreeuwen niet van de daken dat we initiatieven nemen rond duurzaamheid, maar we doen het wel. De klant vraagt er vandaag niet naar en is niet bereid om ervoor te betalen. Hierdoor zijn we gestopt met het voorzien van twee pagina’s over duurzaamheid in elke brochure, wat op zich ook een milieubelasting was. We focussen ons op Travelife, een overkoepelende organisatie voor reisorganisaties die op de bestemming zelf duurzame initiatieven ontwikkelt.”
 | Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid in de milieuzorg. De luchtvaart neemt hierin vele initiatieven op het vlak van technologische ontwikkeling, operationele opportuniteiten en markt gebaseerde maatregelen. |
Iedereen verantwoordelijk
In een wereld waar begrippen als responsabilisering en samenlevingsparticipatie opduiken in de media, is het duidelijk dat een grote verantwoordelijkheid ook ligt bij de reiziger zelf. De klanten van Thomas Cook willen er niet voor betalen, de klanten van Joker die dat soms wel doen blijven een minderheid. Het is vandaag de prijs die telt, zowel bij de reiziger als bij de beleidsmaker.
De luchtvaartsector werkt hard om de impact op het milieu onder controle te houden. Technologische ontwikkelingen, operationele opportuniteiten en markt gebaseerde maatregelen krijgen dagelijks aandacht.
Ben Mariën
Foto’s: Kevin Cleynhens
