Grimbergen, 23 september 2007. Vanaf vandaag zijn de cirkelvormige vliegtuigloodsen van Grimbergen (EBGB) en de kalibreerschijf officieel erkend als monument.
Reeds op de Open Monumentendag van 10 september 2006 werden deze twee bouwwerken door de Vlaamse Minister van Financiën en Begroting en Ruimtelijke Ordening op het ontwerp van lijst geplaatst van de voor bescherming vatbare monumenten. Het uiteindelijke beschermingsbesluit werd getekend op 12 juli en de gemeente werd betekend op 26 juli. De beroepstermijn van 60 dagen waarin protest kon aangetekend worden, is nu afgelopen.
Loodsen
De cirkelvormige loodsen zijn een ontwerp van Alfred Hardy. De man had tijdens de oorlogsjaren contacten gelegd met ondermeer “betonprofessor” Gustave Magnel en met de Brusselse bouwonderneming Blaton-Aubert. Alfred was zelf geen architect, hij had een metaalbedrijf. Voor de poorten en de lichtkoepel werd dan ook veel ijzer gebruikt. De ingewikkelde betonberekeningen liet hij uitvoeren door een Pools ingenieur en vriend van Magnel, nl Samuel Chaikes.
 | Arbeidskaart van een Grimbergenaar die voor Blaton werkte aan de loodsen. (archief Frans Van Humbeek) |
De loodsen waarvan de betonconstructie paddenstoelvormig is, moeten in de naoorlogse jaren een futuristische indruk hebben nagelaten op de lokale landbouwers. Heel wat Grimbergenaars gingen werken bij de bouwonderneming, ze werden vooral ingezet voor het vervoeren van het beton en het timmeren van de bekisting. Mechanische hulpmiddelen waren er nauwelijks, de zware specie werd met houten kruiwagens op de stellingen vervoerd en in de bekisting gekipt. De werken vingen aan op 10 april 1947 en op 27 november 1947 werd de eerste van twee loodsen door de toenmalige Minister van Verkeer Achille Van Acker ingehuldigd. Het was bitter koud die dag. Iedereen stond rond kolenvuren en Van Acker dronk gezellig jenever met de werkmannen. Vooral omdat de kostprijs van de nochtans zeer efficiënte ronde loodsen te hoog was werden er later in België geen gelijkaardige hangars meer gebouwd. In Villepreux (Frankrijk) staat nog steeds eenzelfde type loods, die probeerde Hardy te slijten aan het Franse Ministerie van landbouw.
 | Ook in Villepreux (Frankrijk) mocht Hardy een loods bouwen. Hij is kleiner dan deze van Grimbergen en heeft geen poorten. In het centrale deel zit een werkplaats voor het onderhoud van landbouwmachines. (foto Frans Van Humbeek) |
 | Reclame voor de loodsen in een folder van Alfred Hardy. (archief Frans Van Humbeek) |
De Grimbergse vliegtuigloodsen zijn werkelijk uniek en geliefd door architecten. Nadat een gerenommeerd Nederlands architectengenootschap anno 2007 de loodsen bezocht kreeg ik volgende dichterlijke commentaar van Prof.ir. Hans J.M. Ruijssenaars :
“Architecture without Architects”
Evenals de voorbeelden in het prachtige boek van B. Rudofsky uit 1964, met de boven aangehaalde titel, zijn de vliegtuigloodsen van Grimbergen voorbeelden van een architectuur zonder pretentie, zonder iets uit te beelden anders dan ze zijn. Geen grammetje ‘vet’, geen representatie maar presentatie. Ze zijn wat ze zijn, en daarmee in al hun navolgbare eenvoud en rationaliteit van een hoog poëtisch gehalte. Zwaartekracht, daglicht en beweging,’bouwmaterialen’ sinds het ontstaan van de aarde,door een heldere en functionele geest samengevoegd tot een gedicht in Grimbergen. Proficiat met de beschermingsakte en de belangstelling; de loodsen verdienen het!”
 | (foto Paul Van Caesbroeck) |
 | (foto Paul Van Caesbroeck) |
Schijf
Het waren vooral de Duitsers die het Grimbergse vliegveld hebben uitgebreid en die zorgden voor een gepaste infrastructuur. Voor het onderhoud van de vliegtuigkompassen werd gebruik gemaakt van deze kalibreerschijf (Kompensieranlage). De grote betonnen schijf werd vermoedelijk gebouwd in 1941. Het vliegtuig werd met het hoofdlandingsgestel in het midden van de schijf gezet. Met behulp van een houten constructie die vastzat in het midden van de schijf, kon het vliegtuig gedraaid worden. Om het kompas niet door metaal te beïnvloeden, bewoog het houten gewricht in het midden van de betonnen plaat op glazen kogellagers. De kalibreerschijf van Grimbergen is bijzonder goed bewaard gebleven en uniek in zijn soort. De messing plaatjes met de kompasrichtingen zijn na al die jaren nog perfect leesbaar.
 | (foto Paul Van Caesbroeck) |
 | (foto Paul Van Caesbroeck) |
De schijf kan vandaag vrij bezocht worden. Ze ligt in de buurt van de Diegemput, in het gebied dat nu wordt beheerd door Bos en Groen. De loodsen staan op het Recreatief Vliegveld Grimbergen en kunnen enkel mits uitdrukkelijke toestemming van de vliegveldoverste bezocht worden.
Frans Van Humbeek
