Aalst, 8 oktober 2009. De nieuwe vleugel van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis is een architecturaal pareltje. Het gebouw werd op 2 oktober 2009 officieel geopend. Op het helikopterplatform hadden we een afspraak met dokter Ignace Demeyer, diensthoofd Urgenties. In België is dit de eerste erkende helihaven op het dak van een gebouw.
 | Boogvormen domineren de nieuwbouw van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis. Het helikopterplatform past perfect in het bouwconcept. Opvallend is het groot atrium (onderaan) met zonnecellen. Met de opgewekte elektriciteit wordt de parking verlicht. |
Korte transfer
Het ziekenhuis (www.olvz.be) had eerder al een helikopterplatform op de begane grond. De nieuwe helihaven op het dak van het ziekenhuis vermindert de milieuhinder voor de omwonenden. Het allerbelangrijkste is natuurlijk dat de patiënt op een veel comfortabeler en veiliger manier kan vervoerd worden. Er moet geen ambulance meer klaarstaan om de zieke over te brengen van de helikopter naar de ingang van het ziekenhuis. De brancard wordt rechtstreeks van de helikopter naar de juiste afdeling of naar het operatiekwartier gereden. De transfertijd tussen helikopter en urgentieafdeling, een risicoperiode omdat de patiënt dan niet direct omringd wordt door de medische apparatuur, werd hier in Aalst tot een minimum herleid.
Helikopter voor secundaire hulp
Een helikopter kan in principe ingeschakeld worden voor de primaire hulpverlening, als snel vervoermiddel voor het medisch urgentieteam (MUG). Nu de meeste ziekenhuizen een eigen MUG-dienst hebben met snelle ambulances, zijn de MUG-helikopters niet erg zinvol meer. In België is het bovendien erg moeilijk om een helikopter dicht bij de plaats van een ongeval neer te zetten, denk maar aan de verlichtingspalen op autostrades die het landen op het wegdek vrijwel onmogelijk maken. De gemiddelde interventietijd bedraagt in België bij een ongeval 7 minuten en 30 seconden. Gelet op de starttijd van de helikoptermotoren heeft een ambulance al een hele voorsprong. Een helikopter inzetten voor de primaire interventie klinkt misschien spectaculair maar is dus onvoldoende efficiënt.
 | Dokter Ignace Demeyer: “Onze medici en paramedici krijgen een speciale opleiding voor dit werk met helikopters. Door hun internationale contacten hebben ze in het buitenland meestal al ervaring opgedaan met het vervoer van patiënten met heli’s en vliegtuigen. Ons platform oogst heel wat belangstelling. De technieken die we bijvoorbeeld gebruiken voor de brandbeveiliging zijn werkelijk toonaangevend.” |
Het helikopterplatform van Aalst is dus vooral belangrijk voor de secundaire hulpverlening. Aalst is een groot ziekenhuis dat vrijwel alle zeer gespecialiseerde behandelingen aankan. Het heeft internationale faam op het gebied van cardiologie en cardiovasculaire chirurgie. Patiënten uit andere ziekenhuizen worden naar hier overgebracht om levensreddende ingrepen te ondergaan en precies daarvoor is de helikopter erg nuttig. Ook wordt hij gebruikt indien er dringend behoefte is aan een medisch team in een ander ziekenhuis, voor het vervoer van organen, enz.
Constructie
Het platform is een realisatie van de Amerikaanse firma Federal Equipment Company (FEC, www.fecheliports.com) in samenwerking met Cit Blaton (www.citblaton.be). Metaalbouwbedrijf Dugardein-De Sutter (www.nvdugardeindesutter.be) uit Melle is terecht trots op de metalen onderbouw die zij hebben verwezenlijkt. De aluminium vloer werd vanuit de Verenigde Staten naar België verscheept. De vloer is voorzien van een antisliplaag. Het platform heeft een lichte helling (1%) zodat het afvalwater aan een kant kan worden opgevangen. De onderbouw is een staalstructuur van 99 ton, het aluminium platform weegt 38 ton. Door kerosine of olie vervuild water wordt gescheiden van het propere regenwater, dat was een vereiste voor het bekomen van de milieuvergunning. Het door de IATA goedgekeurde veiligheidsnet dat het platform omringt, is niet uit polyester maar uit metaal. De metalen draden hebben een veel langere levensduur.
 | Detailfoto van de rand van het platform. Uiterst links de veiligheidszone. Tientallen zwarte darmen zorgen voor de verwarming van het platform. De rode buis voedt de sproeikoppen van het blussysteem. De aluminium vloer rust op stalen draagbalken. |
Verwarmde landingsplaats
Het Directoraat-generaal Luchtvaart verleende de exploitatievergunning voor deze helihaven klasse II. Het achthoekig platform bevindt zich 43 meter boven de zeespiegel. De Final Approach and Take Off Area (FATO) heeft een diameter van 21,9 m. Er is een veiligheidszone van 3 meter. Het platform is geschikt voor tweemotorige helikopters tot een maximum startgewicht (MTOW) van 5 ton. Het mag dag en nacht gebruikt worden voor medische vluchten. ’s Nacht mag geen helikopter op het platform gestationeerd worden.
 | De windzak hangt aan het gebouw met de liftkoker. De relingen, theoretisch een obstakel, zijn in het oranje geschilderd. De brancard rolt door de brede deur in de lift, die brengt de patiënt rechtstreeks naar de operatiekamer. In landen als de Verenigde Staten of Zuid-Afrika worden dit soort helikopterplatformen veel gebruikt. |
Dankzij een installatie met ethyleenglycol kan de temperatuur van het platform ook ’s winters permanent op 5°C gehouden worden. Natuurlijk is het platform voorzien van de noodzakelijke verlichting, o.a. van een Helicopter Approach Path Indicator (HAPI). Het ziekenhuis heeft een eigen radiofrequentie en een weerradar. De lichten van het platform kunnen al van bij de receptie in de ontvangsthal worden aangestoken. Als de persoon die de helikopter op het platform moet opwachten in de lift zou vast komen te zitten, heeft de piloot toch al een verlicht platform voor de landing. De helikopterpiloten komen zeker eenmaal oefenen vooraleer ze patiënten naar Aalst beginnen vervoeren. Dit is echt een unieke landingsplaats, enig in België.
 | De grote gele kast aan de rand van het platform is de HAPI, het visueel hulpmiddel bij de landing. In grote zwarte letters staat het maximum toegelaten startgewicht (5 ton) op het platform geschreven. |
Permanentie
Hier in Aalst staat geen helikopter permanent stand-by. Er werd geen exclusief contract afgesloten met één bepaald helikopterbedrijf. Als er luchttransport vereist is, wordt contact opgenomen met enkele helikopterbedrijven die dan zo vlug mogelijk proberen in te gaan op de vraag van het ziekenhuis. Dat is niet altijd gemakkelijk omdat de toestellen niet permanent zijn uitgerust voor de medische vluchten.
 | Een van de toestellen die wordt ingezet is deze Aerospatiale AS 355 F2 Ecureuil van Heli Service Belgium (www.hsb.be). Naast de piloot wordt de heli bemand door een verpleegkundige en een arts, er is plaats voor één patiënt. (Foto Gaston De Mol, 4 oktober 2009) |
De hoeveelheid medisch materiaal dat wordt meegevlogen is eerder beperkt. Vijf jaar geleden kon een patiënt met een kunsthart enkel met een grote ambulance worden vervoerd of met een Sea King van Comopsair. Dankzij nieuwe technologieën heeft dit ziekenhuis nu handige, draagbare apparatuur die gemakkelijk in een helikopter van het type Ecureuil kan vervoerd worden.
Een MUG-ambulance heeft heel wat medisch materiaal aan boord omdat het interventieteam niet vooraf weet hoe hun patiënt moet behandeld worden. Dat ligt anders met de helikopters die door Aalst worden ingezet. Dankzij een duidelijke briefing vooraf weten de medici welke zorgen hun passagier moet krijgen. Er moet dus minder materiaal worden meegenomen, dat maakt de helikopter ook lichter.
Gezien de enorme investering, zal het ziekenhuis zeker niet overgaan tot de aankoop van een eigen helikopter. De kosten voor het transport worden betaald door de hospitalisatieverzekering van de patiënt. Uiteraard wordt er strikt op toegezien dat de helikopter enkel in de hoogst noodzakelijke gevallen wordt ingezet. Op vragen van piloten of ze niet even met hun helikopter op consultatie mogen komen, kan dus niet worden ingegaan.
Brandbeveiliging
 | De kamer van de blusinstallatie. Links de schuiminstallatie met product van Chemguard, achteraan vergaarbakken voor water en verontreinigde vloeistoffen, rechts de krachtige waterpompen. |
Ieder ziekenhuis is wettelijk verplicht om een waterreservoir in de onmiddellijke omgeving te hebben. Een helikopterplatform stelt natuurlijk extra eisen aan de brandveiligheid. Aalst is duidelijk fier op hun erg geavanceerd blussysteem. Op twaalf minuten kunnen acht spuitkoppen maar liefst een miljoen liter water en schuim op een brandhaard spuiten. Daarvoor werden leidingen aangelegd die een druk van twintig bar kunnen weerstaan. Ter vergelijking, de druk in de waterleiding van een woning bedraagt ongeveer vier bar. Met speciale pompen wordt het water van op de grond naar het platform gepompt.
Het heliplatform van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis is in België voorlopig een unicum. Zowel wat procedures, constructie als functionaliteit betreft, heeft Aalst zeker de juiste toon gezet.
Frans Van Humbeek
Foto’s : Paul Van Caesbroeck
