Stalhille, 31 maart 2011. In het polderlandschap van Stalhille ligt een 2,6 kilometer kaarsrechte expresweg, de weg brengt je van Jabbeke tot Vlissegem. Volgens sommigen is net die weg een relikwie uit de koude oorlog en werd ze aangelegd om dienst te doen als een noodlandingsbaan. De gelijkenissen met bestaande autosnelwegstartbanen zijn in ieder geval treffend. Hanger Flying trok op onderzoek naar dit ‘publiek geheim’.
 | Bijna perfect kaarsrecht over een lengte van 2,6 kilometer is de N377 een gedroomde locatie voor laagvliegers. |
Stalhille is een dorp in de West-Vlaamse polders van amper 679 inwoners. Het grondgebied van de deelgemeente van Jabbeke wordt letterlijk doormidden gesneden door de Expressweg N377 die je via twee x twee rijstroken van Jabbeke (A10) tot in Vlissegem brengt. Bijna perfect kaarsrecht over een lengte van 2,6 kilometer is het een gedroomde locatie voor laagvliegers. Maar in de buurt gaat ook het hardnekkig gerucht dat de weg werd gebouwd voor hoogvliegers. Bij een eventuele omschakeling van koude naar ‘warme’ oorlog zou de weg omgevormd worden tot een noodlandingsbaan voor jachtvliegtuigen.
Gewapende vrede
Om de ware toedracht te kennen gaan we even een stukje terug in de tijd naar De Koude Oorlog. Die gewapende vrede tussen Oost en West start vlak na de Tweede Wereldoorlog. Het verwoeste Duitsland moest weer opgebouwd worden en de vier bezettende machten (Frankrijk, Groot-Brittannië, Verenigde Staten en de Sovjet-Unie) werden het niet eens en dat leidde tot de opsplitsing van het land in de Duitse Bondsrepubliek in het Westen en de DDR in het Oosten. Ook Berlijn werd gesplitst in vier zones. Door deze ontwikkelingen werd Europa gesplitst in een westelijk gedeelte dat door de Verenigde Staten beïnvloed werd, en een oostelijk deel onder invloed van de Sovjet-Unie. Er werd een IJzeren Gordijn opgetrokken en dat betekende meteen ook de start van een wapenwedloop in de tweede helft van de twintigste eeuw.
 | De typische kenmerken van een noodlandingsbaan zoals de veiligheidsstrook kan je tot op vandaag terug vinden op de Duitse Autobahnen zoals hier nabij Holdorf. (beeld google) |
In voorbereiding naar een mogelijke vijandelijke aanval werden aan beide zijden van het gordijn Emergency Landing Strips (ELS) of noodlandingsbanen aangelegd. Zo zijn er tot 1989 in West-Duitsland 29 locaties langs de Autobahn ingericht. De filosofie achter dergelijke alternatieve startbanen is dat de klassieke vliegbasis snel onder vuur komt te liggen en de toestellen die het grondgebied verdedigen achteraf niet meer kunnen landen of opstijgen. Luchtoverwicht was – en is – nu eenmaal een belangrijke schakel in tijden van oorlog. Een gebombardeerde startbaan herstellen zou om en bij de vier uur duren in normale omstandigheden, in oorlogstijd wellicht dus een veelvoud daarvan.
 | Op een landingsbaan zou de middenberm ‘doorgebetonneerd’ zijn, dat is dus zeker niet het geval. |
Doorgebetonneerd?
“Voor zover bekend zijn er in België geen noodlandingsbanen aangelegd,” stelt Paul van Pul, een expert op het gebied van NAVO-vliegvelden. “Trouwens, in tegenstelling tot West-Duitsland lag België samen met Nederland en Frankrijk in de zogenoemde supply of bevoorradings zone. Dat is meteen ook de reden waarom er diverse reservevliegvelden te vinden zijn in onze contreien.”
Als we de digitale satellietbeelden van de Expressweg onder zijn ogen schuiven vallen hem enkele details of beter het gebrek daaraan op: “Op een landingsbaan zou de middenberm ‘doorgebetonneerd’ zijn, dat is allerminst het geval. Ook de omranding met volwassen bomen zou niet kunnen. Mocht het een landingsbaan zijn zou er ook een 300 meter grote (onteigende) veiligheidsstrook zijn. Op de Duitse Autobahnen kan je die typische kenmerken vandaag nog steeds terugvinden.” De kenner stelt zich trouwens nog vragen bij de ligging van de weg, want de N377 ligt dwars op de overheersende windrichting en er passeert een hoogspanningslijn. Als hij in zijn kaartenarchief duikt kan hij pas op een uitgave van 1981 de weg, die toen nog als N767 werd aangeduid, terugvinden: “Die periode lijkt mij heel laat in de Koude Oorlog om nog aan dergelijke voorbereidingen te beginnen,” besluit hij.
Officiële instanties
Ook de niet geringe investering van dergelijke infrastructuurwerken aan autosnelwegen zorgde ervoor dat heel wat NAVO-landen, met uitzondering van West-Duitsland, het concept van noodlandingsbanen hebben laten vallen. Ook het onderhoud, de training en manschappen zouden de prijs de hoogte in jagen. Dat neemt niet weg dat er vanuit de legertop enige interesse was in het oefenen van deze technieken. Zo namen Belgische toestellen samen met een pak andere NAVO-vliegtuigen deel aan de Oefening Highway 84 op de snelweg A26 nabij Ahlhorn.
 | Een luchtopname van de autosnelweg in Ahlhorn waar in 1984 de oefening HIGHWAY84 werd gehouden (Foto Rod Prouty, US Dept. Of Defense) |
Het lijkt dus onwaarschijnlijk dat de weg werd aangelegd als noodlandingsbaan. Militaire archieven uit die periode blijven nog gesloten, maar we leggen ons oor te luisteren bij een andere officiële instantie zoals het Agentschap Wegen- en Verkeer West-Vlaanderen. Daar contacteerden ze een gepensioneerd ingenieur en konden ze ons wat meer uitleg verschaffen: “Het initiële doel van de weg was een snelle verbinding te maken tussen de E40 en de kustweg. Het gedeelte tussen Jabbeke en De Haan werd aangelegd in de periode 1972 – 1975. Het geplande tracé tussen de Oostendse Steenweg en de kustbaan is er echter nooit gekomen,” weet Jeroen Bonte, ingenieur van het Agentschap. “De werken werden uitgevoerd door de firma Stagro, het huidige Stadsbader Flamand. In het wegendistrict Brugge waar het dossier over de weg bewaard wordt, zijn er echter geen documenten aanwezig die de aanleg van de weg zouden linken aan een militair doel. Aangezien de middenberm niet verhad is en kort na de aanleg een bomenrij werd geplant aan beide zijden kan er vanuit gegaan worden dat het niet de bedoeling kan geweest zijn om met vliegtuigen te landen.”
 | De N377 heeft volwassen bomen langs de kant van de weg en ook een veiligheidsstrook ontbreekt. |
Militaire oefening
Opnieuw lijken de geruchten máár geruchten. Maar hoe komt het dan dat buurtbewoners overtuigd zijn dat de weg een noodlandingsbaan zou zijn? Een mogelijke verklaring is de grote militaire oefening die midden jaren ’80 in de regio werd gehouden. Gedurende drie weken werd één helft van de weg afgesloten voor de stockage van legervoertuigen. Al zijn er in die periode geen vliegtuigen geland.
 | Naast jachtvliegtuigen werd de noodlandingsbaan van Ahlhorn in 1984 ook gebruikt door C130 transportvliegtuigen. (Foto Rod Prouty, US Dept. Of Defense) |
We kunnen met een grote zekerheid zeggen dat er nooit sprake is geweest om van de N337 een noodlandingsbaan te maken. Al zal het nooit helemaal duidelijk zijn zolang de militaire archieven uit de Koude Oorlog gesloten blijven.
Tekst en foto’s: Tom Brinckman
Meer over op internet over noodlandingsbanen?
http://www.geschichtsspuren.de/artikel/41/113-autobahn-notlandeplaetze-nlp.html
Op dit artikel kreeg Hangar Flying op 6 november 2011 een interessante reactie van Bart Slabbinck. Bart is de voormalige projectcoördinator Oostende Oosteroever, belast met o.m. historisch onderzoek naar de Koude Oorlog-installaties PWSS (militair radar), Punt 147 (oorlogscommandobunker COMOPSNAV) en Bemilcom (militaire telefonie).
Bart: “Ik heb met veel interesse uw verhaal gelezen over de weg bij Stalhille. Ik kan u formeel bevestigen (op basis van o.a. interviews van oud-officieren) dat dit en Koude Oorlog-relict is, niet voor het vliegwezen maar wel voor de logistieke aanvoer van bv. een Amerikaans regiment. Dit werd geoefend onder de codenaam Reforger (waardoor de mythe ontstond). Andere relicten van deze infrastructuur zijn te vinden in Oostende alsook te Zeebrugge.”
