Belin-Béliet (Frankrijk), 25 september 2011. Over sommige van onze eerste vliegeniers kunnen we al probleemloos een boek schrijven, maar over andere luchtvaartpioniers weten we vrijwel niets. Door een gelukkig toeval kwam Hangar Flying op het spoor van Léopold Dolphyn, een piloot aan wie op 25 juni 1911 in België vliegbrevet nummer veertig werd toegewezen. Een jaar eerder werd hem in het verre Argentinië vlieglicentie nummer zeven toegekend.
De eerste zinnen van dit artikel pende ik neer in het Franse Aquitaine. Ik was voor de zoveelste keer op weg naar het schitterende luchtvaartmuseum van Biscarosse. Samen met mijn echtgenote maakte ik een tussenstop in de chambres d’hôtes van de charmante Françoise en Philippe Clément in de Rue du stade in Béliet. Het grote herenhuis midden in het dorp is omringd met een park met eeuwenoude bomen, en daaronder genoten we ’s avonds van heerlijke streekwijntjes. Na enkele glazen vertelde Philippe mij dat zijn echtgenote familie was van een Belgische pionier-piloot. Of ik Léopold Dolphyn dan niet kende? Eens terug in België begon ik enkele archieven te raadplegen maar daaruit viel eigenlijk niets te leren. Een telefoontje naar Françoise en Philippe volstond om mij terug naar het juiste baken te sturen. In België werd ik gastvrij ontvangen door de kleindochter van Léopold, we pluisden samen het familiearchief uit. Niettegenstaande onze research blijft informatie over Dolphyn erg fragmentarisch, verdere hulp van onze lezers is dus welkom.
Léopold Dolphyn
Léopold Benoit Dolphyn werd op 17 december 1889 in Brussel geboren maar de roots van de familie liggen in het Antwerpse. De familie Dolphyn was vrijgevochten. Als we de stamboom bekijken zit er zowel een bekende kunstschilder in de familie als een zeevaarder, de nieuwste generatie wordt zelfs uitgebreid met een F-16 -piloot. Wanneer Léopold precies België verliet en naar Frankrijk vertrok is onduidelijk. In ieder geval kwam hij al vrij vlug terecht in een kring van bekende luchtvaartpioniers, vliegeniers waarmee hij in 1910 naar Argentinië reisde. Tussen 1880 en 1920 was Argentinië een van de rijkste landen ter wereld en na de Verenigde Staten het tweede ‘beloofde land’ van Amerika, Léopold moet zeker de lokroep van de welvaart gehoord hebben. Volgens de familie Dolphyn trok hij naar Argentinië in de hoop vlieglessen te kunnen geven aan de welstellende Argentijnse burgerij.
Collega’s van Dolphyn
Er waren een hele resem piloten waarmee Léopold optrok. We overlopen slechts enkele namen van luchtvaartpioniers die ons misschien niet direct bekend in de oren klinken. Eerst waren er de Franse vliegeniers. Emile Aubrun (°1881, †1967) werd al tijdens zijn jeugd aangetrokken door allerhande competitiesporten. Hij behaalde niet alleen medailles in de sportwereld, Emile slaagde ook briljant in zijn studies voor ingenieur. Hij kwam in contact met Louis Blériot en kocht twee van zijn vliegtuigen. De man was dus niet onbemiddeld. In 1909 leerde hij vliegen. Henri Brégi (°1885,†1917) kreeg in 1909 vlieglessen van Louis Paulhan, in 1910 de eerste piloot van een watervliegtuig. Henri leerde vliegen met een Voisin. In december 1909 behaalde hij zijn brevet. Hij vertrok op 8 januari 1910 naar Argentinië. Brégi nam als piloot deel aan de Eerste Wereldoorlog, hij kwam om tijdens een aanval op een onderzeeboot. Henri Pecquet (°1888, †1974 ) was al vanaf 1905 actief in de luchtvaart, eerst als ballonvaarder en later als bemanningslid van het luchtschip ‘Ville de Paris’. In 1908 begon hij te werken voor Voisin. Vanaf 1909 ging hij aan de slag als mecanicien voor de Chileense piloot José Luis Sanchez-Besa. Zijn brevet behaalde hij op 10 juni 1910. Henri is de eerste Franse piloot die post vervoerde met het vliegtuig (18 februari 1911). Hij was ook een van de eerste militaire vliegeniers en streed als militair piloot mee tijdens WOI. Na WOI werd hij testpiloot bij Morane-Saunier.
 | V.l.n.r. René Volant, Henri Pecquet, Louis Moriaud, Emile Aubrun, Barreteau, Louis Boyer, Léopold Dolphyn en Armand Prévost in een loods van de Aero Club Argentino, februari 1910. (Archief Eloy Martín) |
Niet alleen de Franse piloten waren belangrijk voor Dolphyn. Jorge Alejandro Newbery (°1875, †1914) werd geboren in de Verenigde Staten, zijn vader was tandarts. Jorge werd ingenieur en tevens een luchtvaartpionier in Argentinië. Hij behaalde zowel een burgerlijk vliegbrevet (nr. 8, 1910) als een militair (nr. 1, 1913). Hij kwam om bij een acrovlucht met een Morane Saulnier in 1914. Florencio Bartolomé Parravicini (°1876, †1941) kwam uit een rijke familie. Florencio was een zeer bekend theater- en filmacteur. Hij was ook politieker, een Argentijns luchtvaartpionier (brevet nr. 2), en de eerste Argentijnse autocoureur die ook in Europa kwam racen.
Geboorte van de Argentijnse luchtvaart
Eind 1907 keerde een jonge Argentijnse diplomaat Aarón de Anchorena terug naar Argentinië. Hij bracht een ballon mee die ‘Pampero’ werd gedoopt. Samen met Ir. Jorge Newbery maakte hij op Kerstdag 1907 de eerste ballonvlucht in Argentinië. Er ontstond heel wat enthousiasme voor de prille luchtvaart en op 13 januari 1908 werd de Aero Club Argentino opgericht. Aarón de Anchorena was de eerste voorzitter. Op 17 oktober 1908 zou de Pampero voor het laatste het luchtruim kiezen. Na het opstijgen werd nooit nog iets vernomen van de twee inzittenden, een tandarts en een militair. Ook resten van de ballon bleven onvindbaar. Het was een harde klap voor de Aero Club Argentino maar toch kon het enthousiasme dat was ontstaan voor de ontluikende luchtvaart niet meer stuk.
De eerste vliegtuigen in Argentinië kwamen uit Frankrijk, die werden ongetwijfeld gebruikt als model voor de eerste Argentijnse vliegmachines. In 1910 begon Paul Castaibert met de bouw van de eerste Argentijnse toestellen. De bouw werd onder WOI onderbroken omdat de man geen onderdelen meer kon importeren uit Frankrijk.
 | Een kaart van Argentinië kan je hier als pdf downloaden. |
Villa Lugano
In 1909 bereidde Argentinië de honderdste verjaardag voor van de Revolución de Mayo van 1810. Men was ervan overtuigd dat op deze verjaardag motorvliegtuigen niet zouden misstaan. Toen de Comisión de Festejos del Centenario aan de Aero Club Argentino vroeg om een luchtvaartfeest te organiseren, moest daar een vliegveld worden voor aangelegd. Als locatie werd Villa Lugano gekozen, 16 km ten zuidwesten van de hoofdstad Buenos Aires.
De gronden die deel uitmaakten van Villa Lugano werden in de late zeventiende eeuw gebruikt als doorvoerland voor vee dat naar Buenos Aires moest gebracht worden. Door de komst van de spoorweg in 1857 kwam er meer bebouwing, maar begin 20ste eeuw waren het toch nog vooral uitgestrekte vlaktes waar vooral gejaagd werd op klein wild.
 | Aanleg van het luchtvaartterrein van Villa Lugano bij Buenos Aires. Dit vliegveld ligt niet op de plaats van Pistarini International Airport, de huidige luchthaven van Buenos Aires. (Archief Eloy Martín) |
Op 6 februari 1910 publiceerde de krant La Nacion een artikel over het nieuwe vliegveld. Er werd een platform aangelegd van 200 m lang, een rij barakken, faciliteiten voor het personeel en acht loodsen (vier in hout en vier in weefsel). Voor ons was het zeer interessant om te achterhalen hoe deze loodsen werden gevuld. Hier duikt voor het eerste de naam van onze Belgische luchtvaartpionier Léopold Dolphyn op.
Hangar 1: twee Blériots van Emile Aubrun
Hangar 2: een Voisin van Henri Pequet
Hangar 3: de tweede Voisin van Henri Pequet
Hangar 4: de Voisin (motor Antoinette) van Georges Richet
Hangar 5: de Farman van Alfred Valletón
Hangar 6: de Voisin van Ricardo Ponzelli
Hangar 7: de Voisin van Léopold Dolphyn (!)
Hangar 8: twee Blériots, vermoedelijk van Zuid-Amerikaanse piloten.
Enkele wegen in de buurt van het luchtvaartterrein werden verhard en er werd een tramlijn aangelegd naar het vliegveld. De officiële inhuldiging vond plaats op 23 maart 1910 en werd bijgewoond door de burgemeester Manuel J. Güiraldes en verschillende hoogwaardigheidsbekleders. De provinciale spoorwegen hadden een speciale dienst ingelegd en de fanfare van de politie speelde enkele deuntjes. Piloten die deelnamen aan de festiviteiten waren Emile Aubrun, Henri Pequet, Georges Richet (?) en Alfred Valletón.
Al voor de inhuldiging had Aubrun op 5 maart 1910 een vlucht uitgevoerd met zijn Blériot XI. Op 11 maart maakte Henry Pecquet een vlucht met zijn Voisin. Aubrun vloog er de eerste nachtvlucht op 13 maart 1910. Om 21 uur steeg hij op om twee kilometer verder aan een stationsgebouw te landen. Hij bleef er tot 23 uur om dan terug te keren. De landingsbaan werd gemarkeerd door brandende vaten olie.
 | Voisin met E.N.V.-motor. Merkwaardig is het nummer ‘1’ op het verticaal staartvlak. (Archief familie Dolphyn) |
Emile Aubrun werd in Villa Lugano de vlieginstructeur van Henry Brégi, Carlos Goffre, Jorge Newbery, Florencio Parravicini en Juan Carlos Roth. Alfred Valletón werd instructeur van zijn landgenoot Francisco Herman Hentsch. Alle studenten kregen in juni 1910 hun Argentijnse vlieglicentie. Léopold Dolphyn mocht op 20 juni 1910 zijn vliegproeven afleggen met een Voisin, brevet nummer zeven werd hem een dag later toegekend. Een pittig detail is wel dat de meeste vliegeniers hun Argentijns brevet kregen na het luchtvaartfeest waaraan ze zouden deelnemen.
Verjaardag gevierd met luchtvaartfeest
Met de steun van het Franse magazine ‘L’Auto’ slaagde Jorge Newbery erin om de Franse aviateur Henry Brégi voor het evenement rond de honderdste verjaardag van de Meirevolutie te strikken. Brégi kwam op 8 januari 1910 aan in Buenos Aires met het stoomschip Parana, samen met twee Voisins, een met een E.N.V.-motor van 60 pk en een andere met een 50 pk Gnome. Hij reisde samen met zijn broer Christian en mecanicien Lucien Heil.
 | Officiële welkomstceremonie voor de Europese piloten die deelnamen aan het eeuwfeest, gehouden op donderdag 10 februari 1910. De piloten werden toegesproken door de voorzitter van de Aero Club Argentino, Jorge A. Newbery (nr.2). Rond de tafel o.a. Ricardo Ponzelli, Henri Brégi (nr.1), Alfred Valletón, Emile Aubrun, Léopold Dolphyn (nr.3) en Henri Pequet. Op de tafel zien we vijf schaalmodellen: Antoinette, Wright, Voisin, Santos Dumont Demoiselle en Bleriot XI. (Archief Eloy Martín) |
Op 16 januari 1910 kwam de Italiaanse piloot Ricardo Ponzelli met de stoomboot aan, ook met een Voisin aangedreven door een E.N.V. van 60 pk. Het was echter Brégi die op 6 februari 1910 de eerste gemotoriseerde vlucht zou maken in Argentinië, toegejuichd door ongeveer 3.000 toeschouwers. Brégi haalde met zijn Voisin een hoogte van 60 meter en een snelheid van 53 km/h.
De ‘Centennial Aviation Week’ werd tussen 29 mei en 5 juni 1910 georganiseerd door de Comisión Auxiliar de Juegos Olímpicos de la Comisión Nacional del Centenario (Comité van het Olympische Nationale Eeuwfeestcommissie). Er was een zeer grote prijzenpot uitgeloofd, veel groter dan deze van andere internationale luchtvaartevenementen uit die tijd. Vanzelfsprekend werden heel wat piloten daardoor aangetrokken. De plaats van het gebeuren was dus het luchtvaartterrein van Villa Lugano. Volgende piloten hadden zich ingeschreven: Brégi, Dolphyn, Goffre, Hentsch, Newbery, Parravicini, Ponzelli, Roth en Valletón.
 | Programmabrochure van de feestelijkheden voor de honderdste verjaardag van de Argentijnse Meirevolutie. Volgens de brochure is Léopold een Fransman. (Archief familie Dolphyn) |
Al op 5 april 1910 probeerde Léopold Dolphyn in Villa Lugano een eerste vlucht uit te voeren met zijn Voisin, doch de slechte weersomstandigheden verhinderden dat. Vier dagen later had hij meer geluk, op 9 april koos hij voor het eerst het Argentijnse luchtruim met zijn Voisin aangedreven door een E.N.V. van 60 pk. Op 5 mei deed hij een aantal testen en verzorgde een eerste publieke optreden. Met zijn Voisin maakte hij op 8 mei een vlucht van 35 m hoog en vloog van het vliegveld tot aan de kerk van Villa Lugano. Léopold kreeg duidelijk meer vertouwen in zijn toestel en een week later haalde hij al een hoogte van 150 m, die dag tekende hij ook voor een tweede vlucht. De Voisin werd de volgende dagen regelmatig uit de loods gehaald voor vluchten. Een topdag was 2 juni met maar liefst vier vluchten, natuurlijk in het kader van het eeuwfeest. Bij zijn eerste vlucht die startte om 14.56 uur vloog hij ongeveer 4 km in 4,40 minuten aan een gemiddelde van 51,2 km/h. Een tweede vlucht overbrugde een afstand van ongeveer 10 km in 12,52 minuten op ongeveer 230 m hoogte. Bij de derde vlucht werd 4 km afgelegd in 4,55 minuten. De vierde vlucht verliep minder succesvol. Na een vluchttijd van 2,3 minuten kwam het toestel hard neer en werd het beschadigd, gelukkig was Léopold niet gewond.
 | Programmabrochure en reglement van de meeting ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de Meirevolutie. (Archief familie Dolphyn) |
Een dag na het ongeval hervatte Léopold vluchten met een Voisin, misschien betrof het een ander toestel. Hij voerde vier succesvolle vluchten uit. Zijn toestel verongelukte bij de landing van de vijfde vlucht, Léopold moest behandeld worden door een lokale dokter. Heel ernstig moet het niet geweest zijn want twee dagen later zat hij al terug aan de stuurknuppel van een Voisin. Zijn eerste start werd dan afgebroken door een probleem met een van de wielen, bij een tweede vlucht bereikte hij toch weer 230 meter hoogte.
 | Op de achterzijde van deze foto staat ‘Argentinië, 1910.’ De vliegenier in de cockpit is Léopold Dolphyn. (Archief familie Dolphyn) |
Tussen het internationaal gezelschap kon Léopold twee belangrijke prijzen wegkapen. Hij vloog het hoogste (230 m), tweede werd Henri Brégi (95 m) en derde Alfred Valletón (37 m). Wat de totaal gevlogen afstand betreft behaalde Henri Brégi de eerste prijs (216 km), Alfred Valletón werd tweede (198 km) en Léopold Dolphyn behaalde de derde plaats (36 km). Opvallend is inderdaad het mooie resultaat van zijn hoogtevlucht.
Op 10 juli 1910 startten Dolphyn en Berretau met vluchten vanaf Pigüé, 550 km ten zuidwesten van Buenos Aires. Ze werden er ontvangen door een uitgebreide delegatie notabelen. In die tijd was luchtvaart natuurlijk een uitzonderlijk evenement, zeker met een Belg als piloot.
Dolphyn en Blériot
De Blériot XI was ongetwijfeld een van de meest revolutionaire vliegtuigen uit de 20ste eeuw. Omwille van de prestaties van Alberto Santos-Dumont, geboren in Brazilië, wilden heel wat Latijns-Amerikaanse landen maar al te graag Blériots invoeren. Van Buenos Aires tot Rio de Janeiro begonnen zowel welgestelde edelen als eenvoudige arbeiders te dromen van een toekomst als aeronaut.
 | De foto van deze Blériot XI moet wel in Argentinië zijn genomen. De man links van de schroef is Paul Castaibert (nr. 1), een vliegtuigbouwer uit Argentinië. Uiterst rechts herkennen we Léopold Dolphyn (nr.2) met zijn hond. Nummer 3 is Bartolomeo Cattaneo, de Italiaanse luchtvaartpionier (Italiaans vliegbrevet nummer 2!) die in Argentinië de Blériot-instructeur werd van Léopold. De motor is een Anzani. Mogelijk is dit een van de twee vliegtuigen die in 1909 werden geïmporteerd door Mestre&Blatgé. (Archief familie Dolphyn) |
Arentinië was trouwens het eerste Zuid-Amerikaanse land dat een Blériot XI op zijn grondgebied kreeg. Reeds in juli 1909 kocht de regering twee Blériots XI aangedreven door een 25 pk Gnome. Vanuit Marseille werden ze met de stoomboot Parana naar Argentinië verscheept. In deze overeenkomst tussen Argentinië en de Franse constructeurs werden ook de piloten niet vergeten. Louis Moriaud, George Richet, Emile Aubrun en enkele andere vliegeniers maakten ook de oversteek. De toestellen kwamen aan op 2 maart 1910.
 | De firma Mestre&Blatgé was in Argentinië invoerder van vliegtuigen en wagens. Volgens deze Argentijnse publiciteit had ze ook een filiaal in Brussel. (Archief Eloy Martín) |
In de zomer van 1910 kwam Blériot-piloot Bartolomeo Cattaneo aan in Argentinië, een Italiaan die in Parijs woonde. Zijn eerste leerling op Blériot was Léopold Dolphyn, die ook eigenaar werd van een Blériot XI. Het feit dat Dolphyn eigenaar was van een Blériot werd o.a. bevestigd in Flight International van 10 december 1910: “As a result of the great interest in aviation awakened by the exploits of Cattaneo on his Blériot, an aero club has been started at Buenos Ayres. Several of the members have purchased machines, and short flights are being made almost daily at the Villa Lugano Aerodrome, where there is a Blériot belonging to Mr. Delphyn (nvdr, Dolphyn) and a Voisin which used to belong to Brégi and is now owned by Dr. Roth, as well as a couple of Farman machines.” Vanaf 6 november 1910 vloog Léopold met zijn Blériot XI van in Villa Lugano. Een technisch defect tijdens het opstijgen veroorzaakte ernstige schade aan het vliegtuig.
Midden november 1910 kwamen nog twee andere Franse piloten toe, Armand Prévost (eigenlijk mecanicien van Aubrun) en René Volant. Ze brachten een Blériot XI mee die aangedreven werd door een 25 pk Anzani. Het duo trok ook naar Uruguay om hun vliegkunsten te tonen.
Uruguay
Midden augustus 1910 vroeg Nicholous Mihanoutch, een in Rusland geboren bankier die in Buenos Aires woonde en de Compania Argentina de Navegación beheerde, aan Bartolomeo Cattaneo (de instructeur van Dolphyn) om een vlucht te maken van Buenos Aires naar Montevideo (Uruguay). Daarvoor moest de brede monding van de Rio de la Plata worden overvlogen, een stroomgebied dat de natuurlijke grens vormt tussen Argentinië en Uruguay. Dolphyn’s Breguet XI werd voor deze vlucht gebruikt en uitgerust met een 50 pk Gnome. Op 16 september 1910 steeg Cattaneo op in de buurt van Buenos Aires. Hij moest echter landen in Real de San Carlos (provincie Colonia, Uruguay), maar de oversteek van de stroom had hij zonder natte kleren kunnen waarmaken. De Bréguet had 58 kilometer afgelegd. Een dag later werden de overige 32 km tot zijn bestemming afgelegd.
Tussen 25 september en 3 oktober 1910 werd in een park in Montevideo een luchtvaartweek georganiseerd. Het luchtvaartfeest dat vergelijkbaar moest zijn met dat van Villa Lugano, werd een afknapper. Léopold Dolphyn slaagde er niet in om op te stijgen. Ook een lokale piloot, El Conde de Saint Semmera, slaagde er niet in om zijn Escofet nr.2 te doen vliegen. De Escofet was een Uruguayaans vliegtuig dat werd gebouwd door de gebroeders Escofet, het werd geen succesnummer.
 | Foto genomen in Montevideo (Uruguay) van Luis Saint Semmera, een lokale graaf en vliegenier, samen met Léopold Dolphyn (midden) voor de Blériot XI. (Photo La Vida Moderna Nº 183, 12 oktober 1910) |
Terug naar België
Hoelang Léopold Dolphyn nog in Argentinië of Uruguay heeft verbleven weten we niet. Na een kort bezoek aan Montevideo keerde hij terug naar zijn vaderland waar hij op 25 juli 1911 vliegbrevet nr. 40 kreeg uitgereikt door de Aero Club van België. Jaren later werd hij nog verwelkomd op een diner aangeboden door de Vieilles Tiges de Belgique voor piloten die hun vliegbrevet haalden voor 1914.
Op 8 augustus 1914 trouwde hij met een twee jaar oudere Napolitaanse kleermaakster. Beiden woonden toen al in het Franse Colombes (regio Île-de-France). Op zijn huwelijksakte stond als beroep ‘aviateur’. Léopold moet nog naar Argentinië zijn teruggekeerd want op 28 januari 1916 werd hem een toelating geweigerd om nog langer in Argentinië te verblijven. Op 13 mei 1916 vroeg de Belgische zaakgelastigde in Argentinië voor Léopold aan de lokale autoriteiten een toelating om terug te keren naar Frankrijk. In de documenten is nergens sprake van zijn echtgenote. Wel vonden we een bewijs dat hij in Frankijk als vrijwilliger diende tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ondanks druk van de Verenigde Staten bleef Argentinië in de Eerste Wereldoorlog neutraal. In 1918 brak in Argentinië een economische crisis uit die gepaard ging met grote sociale onrust.
Michel Dolphyn
Léopold had ook een broer, Michel Dolphyn. In Argentijnse kranten is van hem echter geen spoor te vinden.
Toch vonden we een schriftelijke bevestiging van de aankomst van Michel in Argentinië. Op 30 juli 1910 meerde hij aan in Buenos Aires. Waar en wanneer Léopold precies is aangekomen, blijft een raadsel, vermoedelijk heeft hij begin 1910 de oversteek gemaakt samen met de Franse Voisin-piloten. Michel is de schrijver van het duo, brieven van Léopold zijn er vrijwel niet.
Michel schreef al op 5 augustus 1910 naar zijn ouders, op briefpapier van de rederij Lloyd Sabaudo, dat hij de oversteek van zeventien dagen goed had doorstaan. De brief is een intense persoonlijke getuigenis van een immigrant. Niettegenstaande de eersteklas kajuit had hij weinig kunnen slapen. Hij was aangekomen in een desolaat landschap, straten tussen de huizen waren er niet en het was er bitter koud. Hij beklaagde zich over het eten dat veel te duur moest betaald worden en over de El Pampero die over de vlakte joeg. De El Pampero is een ijselijke wind die gevormd wordt in Antarctica en via Patagonië naar Argentinië stroomt. Er was veel werk zodat ze geen tijd hadden om veel te klagen over het barre weer. Samen met enkele anderen vond hij een pension bij Algerijnen die kookten zoals in Frankrijk.
De familie Dolphyn vertelde mij dat Michel eerder de mecanicien van het duo was. Dat wordt bevestigd door een brief van de Franse aviateur Barreteau, hij vloog ook in Argentinië in 1910. De brief werd in Parijs geschreven op 20 juli 1911 en Barreteau verklaarde daarin dat Michel als mecanicien in Villa Lugano was tewerkgesteld van 1 augustus 1910 tot 25 juni 1911. De bestemmeling van de brief en de reden van dit schrijven zijn onbekend.
Andes
Als we Argentinië horen, denken we natuurlijk aan de Andes. Precies dat groots gebergte vormde een aantrekkingspool voor luchtvaartpioniers. De uitdaging om de Andes te overvliegen was heel groot. Michel zou volgens de familie aan zijn einde gekomen zijn bij een poging om de Andes te overvliegen. Na het opstijgen werd niets meer van hem vernomen, ook zijn lichaam werd nooit gevonden. Bevestiging vanuit Argentinië was niet te krijgen maar het verhaal van de familie is geen pure fantasie, Michel verbleef in ieder geval een tijd in de buurt van het gebergte.
In het familiearchief vond ik immers een brief van Michel aan zijn ouders. Op 15 maart 1911 verbleef hij in Mendoza, aan de voet van de Andes, in het westen van Argentinië aan de grens met Chili. Het is een hopeloze brief waarin hij beschrijft hoe hij zonder Léopold uit Villa Lugano is vertrokken. Michel volgde enkele mannen die een Blériot hadden gekocht om deel te nemen aan vliegevenementen. Maar de zaken gingen slecht. Michel ‘werkte als een neger’ en de betaling was beneden alle peil en niet volgens de gemaakte afspraken. Toch vraagt hij aan zijn ouders of ze zijn cheque hebben ontvangen die hij drie maanden eerder had opgestuurd. Michel kreeg al maanden geen correspondentie meer en het is duidelijk dat hij zich daar zeer slecht bij voelde. Eens de zaken in Argentinië waren afgehandeld wou de jongeman terugkeren naar Europa. Heeft het gezelschap toch een Andesvlucht gewaagd? Niemand weet hoe het avontuur van Michel is afgelopen.
Slot
Op 31 oktober 1921 werd Villa Lugano toegewezen aan de Argentijnse Army Air Service. Het vliegveld van Lugano bleef actief tot in 1934. Het eerste vliegveld van Argentinië, de plaats waar ‘onze’ Léopold Dolphyn heeft gevlogen, wordt nu herdacht aan het plein ‘Aeronáutica Argentina’ in Villa Lugano waar sinds 2001 een Mirage IIIC van de Argentina Air Force als blikvanger staat.
 | De Argentijnse vlieglicentie van Léopold ‘Leopoldo’ Dolphyn. (Archief familie Dolphyn) |
Na zijn terugkeer uit Argentinië vond ik geen spoor meer van Léopold als vliegenier. Toch weet ik zeker dat hij de luchtvaart niet kon vergeten. In het familiearchief vonden we plannen van een vliegtuigfabriek die hij in 1932 wilde bouwen in Colombes. Met de bouw werd wel begonnen, echter niet met de constructie van vliegtuigen. Op 18 juni 1970 overleed hij op 80-jarige leeftijd in Oostende. Zijn graf op de Oostendse begraafplaats in de Stuiverstraat werd ondertussen geruimd.
 | Léopold Dolphyn bracht zijn laatste levensjaren door in Oostende. Deze foto werd er in 1966 genomen. (Archief familie Dolphyn) |
Frans Van Humbeek
Fotobewerking en kaarten: Paul Van Caesbroeck
Een bijzonder woord van dank verdient de familie Dolphyn. Ook hartelijk dank voor de medewerking: Ralph Cooper (www.earlyaviators.com), Paul Van Caesbroeck, Elke Van Humbeek, Stad Oostende (dienst begraafplaatsen).
Special thanks to Eloy Martín (author of ‘Los vuelos del centenario. Crónica de la aviación Argentina en 1910’, ISBN 1449947247)
-FlightGlobal Archive
-Fuerza Aérea Argentina: ‘Reseña Histórica – Años 1907 a 1910’
-Revista ‘Aeroespacio’ nr. 540, edición Mar/Abr del 2001
-La Vida Moderna nr. 183, 12 de octubre de 1910
-Wikipedia
