Temse, 16 september 2012. Op de autovrije Wilfordkaai aan de Schelde vierde Temse vandaag de honderdste verjaardag van de Internationale Vliegweek voor Watervliegtuigen. Duizenden geïnteresseerden, waaronder velen in klederdracht van 1912, waren naar de kaai gekomen om dit eeuwfeest te vieren. Een van de hoogtepunten van de viering was de publicatie van het boek ‘100 jaar Internationale Vliegweek Temse 1912-2012. Een historisch, technisch overzicht.’
 | Auteurs Frank De Cuyper en Didier Van Riel in een 1912-plunje tijdens de feestelijkheden op de Wilford-kade. (Foto Jean-Pierre Lauwers) |
Sinds de teloorgang van de Boelwerf in 1994 had ik Temse niet meer bezocht. Anno 2012 is het voormalige terrein van de scheepswerf omgetoverd in een uniek woongebied (de ‘Zaat’). Wonen aan het water is trendy geworden. Aan de chique appartementsgebouwen aan het water staat nog een historische kraan van de Boelwerf, het verleden wordt gelukkig niet vergeten. De boekvoorstelling vond er plaats op vrijdag 7 september in de loods van de Koninklijke Temse Watersport Vereniging waar de auteurs heel wat belangstellenden mochten verwelkomen. In de loods stond ook een nagebouwde Donnet-Lévêque Type C , een vliegtuigtype dat in 1912 in Temse aan de meeting deelnam. De replica was een realisatie van de Franse Amicale des Rétro-Planes d’Argenteuil (http://retroplanes.free.fr/). Vertegenwoordigers van deze vriendenkring van vooral oud-Dassault werknemers, waren ook aanwezig op de boekvoorstelling. Een gelast schaalmodel van een watervliegtuig werd gerealiseerd door het Koninklijk Atheneum van Temse, een knap educatief project. Het materiaal werd gesponsord door Peter Janssens, zaakvoerder van de Nieuwe Schelde Werven Rupelmonde.
 | Een model van een watervliegtuig, gerealiseerd door de lasklas van het Koninklijk Atheneum van Temse. (Foto Frans Van Humbeek) |
Een welbespraakte burgemeester Luc De Ryck van Temse huldigde tijdens de boekvoorstelling de auteurs en de grote schare medewerkers. In zijn voorwoord schrijft de burgemeester dat Temse in het verleden het decor was voor heel wat grootse feestelijkheden maar “alle staan zij in de schaduw van het grootste evenement in de geschiedenis van Temse: de internationale vliegweek voor watervliegtuigen in 1912”.
Auteurs Frank De Cuyper (°Temse, 7/6/1942, advocaat op rust) en Didier Van Riel (°Antwerpen, 25/5/1970, zaakvoerder) zijn beiden woonachtig in Temse en delen sinds enkele jaren hun passie voor de lokale geschiedenis. Ze speelden al langer met het idee om over de Vliegweek een boek te schrijven en waren al ruim drie jaar bezig met hun onderzoek. Beide heren beschikken bovendien over een privécollectie met unieke stukken over de Vliegweek. Het boek is een aanvulling op de voortreffelijke tentoonstelling over de Vliegweek die de beheerraad van het gemeentemuseum van juli t.e.m. september 2012 organiseerde.
Frank benadert in zijn boekdeel de pioniersluchtvaart en de Vliegweek vanuit een historisch perspectief. Het verloop van de Vliegweek wordt vooral beschreven via de talrijke berichten die toen in de pers verschenen. In maar liefst 28 verschillende publicaties vond de auteur een verslag van de Vliegweek, wat illustreert hoe groot de belangstelling voor het evenement wel was. De teksten van toen zijn meestal letterlijk overgenomen uit de oude kranten en tijdschriften. De lezer leeft mee met de toeschouwers en de deelnemers, met vreugde en drama. De deelnemende vliegtuigen en hun piloten (waaronder minder bekende namen als Bruno Büchner) worden in detail besproken. Interessant in boeken die worden uitgegeven door gemeentemusea en heemkringen is natuurlijk de lokale geschiedenis die dikwijls tussen de plooien valt van de internationale luchtvaartgeschiedenis. In dit boek komen o.a. de uit Temse afkomstige gebroeders Ernest en Maurice Tips en Paul Wilford uitgebreid aan bod.
Het boek biedt de lezer boeiende informatie over het vliegveld aan het schor van Weert, het sas van Bornem, dat speciaal voor de Vliegweek werd aangelegd. Naast loodsen en lokalen voor de administratie was er ook een houten constructie voorzien om de toestellen te water te laten. Ter plekke staat nu tijdelijk een infopaneel met bijhorende informatie. Frank en Didier hebben in hun publicatie tientallen foto’s opgenomen die mij totaal onbekend waren, ondermeer van het vliegveld van Bornem zag ik foto’s van een zeer hoge kwaliteit. Anne-Marie Van Landeghem, al jarenlang een medewerkster van Frank De Cuyper, schreef een voortreffelijk hoofdstuk over Bessonneau. Demonteerbare loodsen uit zeildoek van de bekende Franse firma Les Etablissements Bessonneau werden inderdaad ook gebruikt op het tijdelijke vliegveld van Bornem.
De agenda van de Vliegweek wordt in detail besproken. De eerste dagen werd de wedstrijd geplaagd door het slechte weer. Voor het realistisch testen van de vliegtuigen was dit misschien wel een meevaller omdat de geselecteerde watervliegtuigen in Belgisch Congo onder veel slechtere meteorologische omstandigheden zouden moeten opereren. Na de Vliegweek ontstond betwisting over de puntentelling en de uitslag. De auteurs deden grondig onderzoek in de archieven van de Fédération Aéronautique International (FAI) en kwamen tot de vaststelling dat de Belgische Aero Club op vraag van de FAI het eindklassement van de wedstrijd voor watervliegtuigen pas in 1913 heeft herzien.
 | De Donnet-Lévêque (F-AZXB) die door de Amicale des Rétro-Planes d’Argenteuil werd uitgeleend voor de tentoonstelling in Temse. Na de feestelijkheden in Argenteuil (Val-d’Oise, Frankrijk) voor het honderdjarig bestaan van het type, zou het een eerste vlucht uitvoeren vanop het meer van Biscarosse (Landes, Frankrijk). (Foto Frans Van Humbeek) |
Didier benadert de Vliegweek vooral vanuit een technisch oogpunt. Hij beschrijft grondig de technische ontwikkeling van het watervliegtuig. Waarschijnlijk zijn sommige lezers al vertrouwd met de verschillende motortypes die toen gebruikt werden. Lees gerust verder want Didier bracht bijzonder interessante en gedetailleerde informatie samen over de specifieke constructie van watervliegtuigen. Zijn paragrafen over de bouw van vlotters, de schans, brandstoffen, smeermiddelen, bekleding, e.d. zijn zeer boeiend en deskundig geschreven. De technische benadering van de Vliegweek geeft een meerwaarde aan dit boek.
De bronvermelding van foto’s die van het web werden geplukt is te beperkt. Er wordt enkel verwezen naar ‘www’, ook het wereldwijde web heeft zijn rechten. Soms had ik de indruk dat de voorgeschiedenis van de luchtvaart wat te sterk werd uitgesponnen, dit misschien ten nadele van lokale foto’s die omwille van plaatsgebrek zijn geschrapt. Enkele hedendaagse kaarten waarop bv. werd aangeduid waar het tijdelijke vliegveld was gevestigd, waren erg nuttig geweest voor de lezer die niet bekend is met de streek.
De auteurs houden zich niet enkel aan een pure opsomming van de feiten maar beantwoorden ook de vraag of de Vliegweek van Temse een bijdrage heeft geleverd aan de luchtvaart en of ze belangrijk was voor de verdere ontwikkeling van de watervliegtuigen. Frank De Cuyper en Didier Van Riel schreven een boek waarop Temse trots mag zijn. Hun burgemeester mag op twee oren slapen, de Vliegweek van Temse kreeg ongetwijfeld een plaats in de analen van de internationale luchtvaartgeschiedenis.
 | Cover van het boek van Frank De Cuyper en Didier Van Riel. |
De herdenking van de 100ste verjaardag van de Vliegweek is een organisatie van het gemeentebestuur van Temse. De organisatie wordt geleid door burgemeester Luc De Ryck en cultuurbeleidscoördinator Sophie Vermeire cultuurbeleid@temse.be. De organisatie verdient felicitaties voor de manier waarop ze het eeuwfeest van de Vliegweek op een creatieve manier naar alle lagen van de bevolking heeft vertaald. Restaurant ‘de Sonne’ bracht bijvoorbeeld een lunchmenu Nieuport, een viergangenmenu Lanser en een vijfgangenmenu Donnet-Lévêque. Bij het vijfgangenmenu kreeg men als aandenken een prachtig Vliegweek-eetbord. Het bord is ook verkrijgbaar in het toeristisch kantoor op de Markt in Temse (20 euro). Er was straattheater, filatelietentoonstellingen, expo’s met een geschiedkundig karakter en artistieke tentoonstellingen, pilotenbier werd getapt, enz… De herdenking van de Vliegweek gaat nog door tot eind december 2012. Voor meer info: www.temse.be
Niettegenstaande de massa informatie die werd samengebracht is de zoektocht naar beelden over de Vliegweek niet afgerond. Gezien het internationaal karakter van de Vliegweek moeten er beslist filmbeelden zijn gedraaid, op een van de talrijke postkaarten van de Vliegweek is duidelijk een filmploeg te zien. Films over het evenement blijven onvindbaar. Tips zijn welkom bij gemeentearchivaris Digna Coppieters, archief@temse.be
Het boek ‘100 jaar Internationale Vliegweek Temse 1912-2012. Een historisch, technisch overzicht’ is een publicatie van het gemeentemuseum met de steun van het gemeentebestuur van Temse en de erfgoedcel Waasland. A4-formaat, 350 blz., 160 zwart-wit illustraties, nogal conservatieve maar toch verzorgde lay-out. Beperkte oplage. Prijs 35 euro. Te verkrijgen in het gemeentemuseum, Kasteelstraat 16 (tijdens het weekend) of in het toeristisch infokantoor op de markt van Temse. Bestelling via e-mail : dvr@vanrieltemse.be
Frans Van Humbeek
