[vc_row][vc_column width=”1/6″][/vc_column][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]Brussel, 3 december 2012. In de krant De Morgen staat een bericht over de eerste Europese drones (Barracuda/Duitsland, Taranis/Verenigd Koninkrijk) waaronder nu ook de Franse Neuron, die op 1 december 2012 de maiden flight realiseerde. Dassault en een groep Europese fabrikanten, weet deksels goed dat onbemande (militaire) vliegtuigen straks de omvangrijke wapenindustrie overeind moet helpen houden. Intussen heeft iedereen het nu wel door… piloten zitten niet meer in het vliegtuig, zij houden hof in computerzalen ver van enig gevaar.
 | Wie zich militair wil doen gelden moet voortaan, zoals ook Dassault in Europa, een heuse UAV op stapel hebben. De Franse Neuron realiseerde de maiden flight op 1 december 2012. (Foto Dassault) |
Van bommentapijt tot chirurgische precisie
Wie halfweg de vorige eeuw werd geboren, is opgegroeid met de nalatenschap van WOII en Vietnam. In de oorlogvoering toen, was het bon ton om bommentapijten neer te laten op de vijand. Dit veroorzaakte de hevigste vuurstormen in bijvoorbeeld het Duitse Dresden en leverde de eerste TV-kleurenbeelden op van B-52 bommenwerpers en hun verticale slierten oorlogstuig uitgeworpen boven onder meer Hanoi, Vietnam. Aan de andere kant van de wereld, in Japan, werd het einde van de Tweede Wereldoorlog echter niet door zo’n bommentapijt beëindigd maar met één enkele bom gericht op Hiroshima en binnen de week nog ‘s op Nagasaki; de atoombom was een feit.
Voor wie later in de vorige eeuw werd geboren, zou oorlogsvoering vanuit de lucht met de Golfoorlog uit 1990/91 en 2003 een totaal ander wending nemen, met name dat van chirurgische precisiebombardementen en electronic warfare. Het computertijdperk was volop ingetreden en de militairen hadden dat niet over het hoofd gezien (ook het internet hebben we aan de militairen te danken…) Het moderne wapenarsenaal was nu afgesteld op nieuwe technieken gebaseerd op begrippen als laser en global positioning (ook een uitvinding voor en van de militairen).
Van middenin tot vanaf een afstand
Voor wie vliegt en de trucen van de stuurknuppel (incluis fly-by-wire) kent en zelfs landingen volautomatisch uitvoert (zie ILS Cat III.C), weet dat zijn/haar aanwezigheid in de cockpit toch gewenst is.
Dit besef van nodig te zijn in de cockpit, is echter sedert de eeuwwende sluipend ondermijnd zodat vandaag piloten met de mond open zitten te kijken naar televisiebeelden van vliegende tuigen die worden bestuurd van een halve wereldbol verder weg. In die moderne tuigen die aan de hemel zijn verschenen zit geen mens! De bestuurder ervan zit aan de ene kant van de wereld in een verplaatsbare container en wat hij/zij dicteert, voert dat ding aan de andere kant van de wereld uit met ongekende precisie. Het verbazingwekkende computertijdperk ten top.
 | Predator-pilots noemen zich ook sensor operators. Vanuit deze plek vliegen ze precies als was het echt. (Foto USAF) |
De toekomst is beslist aan de UAV’S, de onbemande vliegtuigen die middels erg geavanceerde elektronica van op afstand worden bestuurd om oorlogstuig heel precies op doel los te laten. Voor militaire strategen zijn drones een geschenk (?) uit de hemel. Ze kunnen immers doden zonder de inzet van soldaten én ze zijn relatief goedkoop (tussen 7,5 en 11,5 miljoen euro per stuk; dat is veertien keer goedkoper dan de kostprijs van één F-22). De kranten staan sinds de eeuwwende bol van verslaggeving over gedode krijgsheren die zonder enige vorm van proces door zo’n UAV zijn geëxecuteerd.
 | Wie een UAV als deze, een Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk, voor het eerst te zien krijgt, schrikt wel even van hoe groot die dingen zijn: 13,5 m lang, 4,6 m hoog, 35,4 m wijd, 3,8 ton leeg, 640 km/h snel op een turbofanmotor van 34kN, onafgebroken 36 uur in de lucht tot 65.000 voet/19 km 812 m hoog. Detail en ook weer niet: crew = 0. (Foto USAF) |
Voor de Amerikaanse president Obama is de inzet van drones prioritair. Obama, nota bene Nobelprijswinnaar voor de Vrede (!) stuurt dagelijks zo’n half dozijn drones de lucht in en de VS leidt sinds kort meer piloten op voor het vliegen op afstand dan voor het echte vliegen.
De Amerikanen hebben overigens met de UAV booming business in handen. Zelf spendeerde de VS in 2011 vijf miljard dollar aan de productie van drones terwijl dat bedrag in 2002 nog maar 550 miljoen dollar bedroeg, één tiende van het huidige budget.
 | UAV’s kunnen zo weggehaald zijn van de hobbytafel van de modelbouwer. In deze UAS van Lockheed Martin geheten Desert Hawk III (DH-III), zit het alziende oog van de camera: smile ! (Foto Lockheed Martin) |
Vandaag zijn volgens de VN zo’n veertig landen in het bezit van deze UAV’s en het toonaangevend bedrijf Israel Aerospace Industries (IAI), heeft klanten in dertig landen. Na de VS is Israël het meest bedrijvig op het gebied van UAV’s. Ze hebben er het meest in de lucht hangen en zijn na de VS de grootste exporteur. In 2011 vierde Israël nog het 40-jarig bestaan (!) van hun allereerste drones-eskader. Drones maken bij IAI één-vijfde uit van de wereldwijde omzet van het bedrijf.
 | Ze kunnen ook minder groot zijn en zijn alsdan schatplichtig aan de modelluchtvaart. Toch hebben ze heel wat elektronica een boord. Op het staartvlak staat het logo van het bedrijf L3 uit Californië, USA dat garant staat voor microwave wireless solutions. (Foto USAF) |
Belgische drones
Ook Belgische Defensie is thuis in onbemande vliegtuigen, zij het voor de verkenning. Al halfweg de vorige eeuw vliegt Defensie verkenningsvliegtuigjes, geheten ‘Sperwer.’ Voor verdere uitbouw van de UAV-vloot viel het oog op een product van jawel, het Israëlische IAI dat al in dienst was bij de Amerikanen sinds 1991.
De Belgische B-Hunter vliegt op GPS en stijgt op en landt volautomatisch aan de hand van lasertechnieken. Het toestel wordt vanaf de grond bestuurd binnen een reikwijdte van 100 kilometer. Het toestel is uitgerust met een dagcamera (CCD) en een camera voor thermische beelden (IR) en meerdere systemen kunnen aangekoppeld worden voor onder meer het afluisteren van telefoonverkeer …
 | De eerste vlucht van de B-Hunter (op de foto: s/n 278) boven België ging door op 27 maart 2001 in Elsenborn. (Foto Guy Viselé) |
Eind 1998 autoriseerde België de aankoop van acht toestellen UAV, goed voor een bedrag van 2,5 miljard BEF. In een parlementaire vraag van latere datum, maakt Groen!-politicus W. De Vriendt gewag van zelfs achttien B-Hunters bij Defensie, voor de prijs van 52,5 miljoen BEF. Het vliegend houden van dit materiaal loopt volgens deze politicus op tot 2,7 miljoen euro, het jaar ervoor.
Defensie heeft intussen haar drones ingezet bij EU-operaties in Bosnië-Herzegovina (2005) voor het verzamelen van inlichtingen en bij verkiezingen in Congo (2006). Toen verscheen in de kranten het bericht dat zo’n B-Hunter, de tweede al aldaar, met handvuurwapens was neergehaald boven de stad Kinshasa en dat daarbij een vrouw om het leven kwam en twee kinderen werden gewond. De modale Belg kan zich hierbij slechts de vraag stellen wat Belgische UAV’s in godsnaam in Congo uitvreten?
 | De Epervier van MBLE met call-sign D-47, zoals deze nu is tentoon gesteld in de Luchtvaart Afdeling van het Legermuseum te Brussel. (Foto Guy Viselé) |
Opmerkelijk in het verhaal van de Belgische drones is het verhaal van de ‘Sperwer/Epervier’ van het Belgische MBLE (Manufacture Belge de Lampes Electriques). MBLE was ooit de grootste Belgische fabrikant van gloeilampen en elektronische componenten. Het bedrijf stelde op 4 februari 1965, op vraag van de NATO, een UAV van eigen bodem voor. Het project bekwam in 1971 fondsen van de Belgische overheid en diverse prototypes werden in de jaren 1972-73 ontwikkeld. Het tuig kon voorwerpen fotograferen in telegeleide of voorgeprogrammeerde mode tot 70 km ver. Defensie kocht de ‘Sperwer/Epervier’ op 24 april 1969. 1 Platoon Drones SCB werd operationeel in 1976. De ‘Epervier/Sperwer’ bleef bij Belgische Defensie in dienst tot 3 september 1999.
De macht van de militairen
Vreemd toch dat de mens aan een mooie uitvinding steeds weer wapentuig moet verbinden. De UAV is immers uitgevonden als verkenningsvliegtuig. Het was overigens zo’n verkenningsdrone die vanop hoge hoogte, het piepkleine mangat ontdekte waarin de Irakeese dictator Saddam Hoessein zich verborg.
Niets staat de verdere militaire ontwikkeling van het onbemande vliegtuig in de weg. Tot de mogelijkheid toe om zelf doelen uit te gaan kiezen en daarbij te bepalen wanneer tot de aanval over te gaan zonder inmenging van enig menselijk wezen.
 | De gevechtsvliegtuigen die nu worden gebouwd, zullen de laatsten zijn met piloot aan boord. Lockheed Martin timmert aan de toekomst zonder jockey aan de stick (zie www.youtube.com/watch?v=Q1fxDIIBRjE&feature=player_embedded) (Foto Lockheed Martin) |
Botst deze oorlogszucht met ethiek en moraal? “Jazeker”, zegt oud VS-president Jimmy Carter. “Aanvallen uitgevoerd met deze tuigen ontketenen niet alleen juridisch onbehagen, ze zijn misschien wel een schending van de rechten van de mens.” Tegenstanders noemen het regelrechte moordaanslagen en juridisch is voor het gebruik van drones nog maar één belangrijke regel neergelegd: ze mogen maar worden aangewend als onderdeel van een internationaal gewapend conflict, in het conflictgebied zelf.
Burgerlijke commercie
Zien wij in het zog van de militaire ontwikkeling van het onbemand vliegtuig ook een toekomst voor civiel gebruik? Allicht volgen in de nabije toekomst onbemande vrachtvliegtuigen, misschien ook later passagiersvluchten, maar aan dat idee is de algemene opinie nog niet gewend. Maar dat komt nog wel, sluipend, zoals de opmars van de drones is geweest. Niet eerder dan 2018, zegt Eurocontrol, dat nu al aan de slag is met het inpassen van dit nieuw gegeven in het bestaande systeem. Het gaat immers niet alleen om met z’n allen veilig te manoeuvreren in het luchtruim maar ook over de communicatie onderling.
 | Europa laat zich evenmin onbetuigd in de wedloop geheten UAS/UAV. Het Italiaanse Alenia Aermacchi gooit zich in de markt met de Sky-X en Sky-Y. (Foto Alenia Aermacchi) |
Gelukkig moeten we niet altijd aan drones denken als vervaarlijke moordwapens. Dat onbemande tuigen voor andere, meer menslievende doeleinden opduiken, daar staan ook de kranten bol van, en het duikt zelfs op, dicht bij eigen deur, hoewel ook daar de wetgeving wederom nog niet is aangepast, niet voor 2014, zegt de overheid.
Er is het zeer vooruitstrevend onderzoekswerk bij de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO), de ingenieursschool voor luchtvaart te Oostende, die in het voorjaar kennis gaf van hun Litus, een remotely controlled vliegtuigje van 150 kg met een spanwijdte van zes meter dat vliegt aan maximaal 60 km/h. Het Oostendse ding is elektrisch aangedreven door groene energie uit zonnepanelen en windenergie en eenmaal in de lucht voert het de voorgeprogrammeerde taak uit, zoals weervoorspelling aan de kust op korte termijn, of verder van huis bij de Italianen; het bewaken van sluimerende vulkanen. Voor een prima uiteenzetting van het werk bij het Vlaams Luchtvaartopleidingscentrum over civiele UAV’s, surf naar http://www.khbo.be/17500
Nog in de maand juli van dit jaar, berichtten de kranten over de Gentse universiteit die voor de duur van acht jaar een drone huurt ten behoeve van het department archeologie. De drone komt er de dure helikopters en vliegtuigen vervangen op een veel goedkopere en meer doeltreffende manier. De drone kan dermate worden geprogrammeerd dat het foto’s neemt van precies aangeduide locaties. Deze kunnen daarna door software tot een 3D-beeld worden omgezet. Ook het British Museum doet in Engeland onderzoek met drones naar archeologische vindplaatsen en zoekt het instituut met X-stralen vanuit de lucht naar schatten verborgen in de grond.
Meer recent, in oktober 2012, liet het Gentse bedrijf Coptermotion weten dat de verkoop van hun drones, die een kleine 15.000 euro kosten, in de lift zit maar dat wetgeving op het gebruik ervan (let wel: niet op de verkoop) uitblijft. Vooralsnog staat het gebruik van drones buiten de wet en is het dus illegaal. De politie mag met drones komen kijken of er wiet achter het huis wordt gekweekt maar de burger mag niet met drones gaan zien of het gras aan de andere kant van de heuvel groener is.
 | Uw eigen drone moeiteloos in huis halen? Het kan vandaag al voor een fluitje van een cent. Ermee in de lucht jongleren mag vooralsnog alleen maar vanaf erkende modelluchtvaartterreinen. (Foto fabrikant) |
De UAV’s waarvan hierboven sprake, verschillen uiteraard in alles met de drones die worden ingezet in oorlogsgebieden, maar ze wenden wel alle, dezelfde, zeer geavanceerde robotica en elektronica aan. Toch zijn ze elementair terug te brengen tot de alom gekende modelvliegtuigjes van balsahout en polyesterfolie, met propellers van pakweg twintig cm vastgehecht aan OS-Max-motoren van enkele tientallen kubieke centimeters cilinderinhoud. Maar deze modelvliegtuigen mogen slechts vliegen vanaf hiervoor voorziene terreinen en niet met commerciële doeleinden. In België is nu Belgian Unmanned Aircraft Systems (BeUAS, www.beuas.be) opgericht, precies met het doel om een juridisch draagvlak voor deze onbemande vliegende tuigen te creëren. Tegen 2014 moet alles beklonken zijn en kan met examens en (duur) leergeld die dingen rechtsgeldig in de lucht. Het duurt niet meer zolang of daarna worden sportevenementen door deze dingetjes in beeld gebracht, gewassen erdoor besproeid, verontreiniging aan het daglicht gebracht, illegale bezigheden opgespoord.
Big Brother
Er was een tijd dat satellieten konden zien en doorgeven of zonet een stuk van één ofwel van twee euro uit de broek-of rokzak viel. “Als je nu naar de lucht kijkt, glimlach dan even”, zegt Avi Bleser van het bedrijf IAI, “er is voortaan altijd wel iemand die je ziet”.
Guido Bouckaert[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/6″][/vc_column][/vc_row]
