Koksijde, 21 augustus 2015. Uit handen van generaal-majoor vlieger Frederik Vansina kreeg het 40ste Smaldeel van 1 Wing/Basis Koksijde een officieel certificaat dat het Initial Operational Capable (IOC) is voor de Search and Rescue (SAR) operaties. Een grote mijlpaal aangezien de ‘NH90 NFH (Nato Frigate Helicopter)’ voortaan ingeschakeld kan worden voor SAR opdrachten. Detachementscommandant Evert Cuppens schetste voor de minister van Defensie en de top van het leger de weg die het smaldeel heeft afgelegd en straks nog moet afleggen om volledig operationeel te zijn.
“Toen ik op vijftienjarige leeftijd de poorten van de kadettenschool binnenstapte, had ik nooit gedacht dat ik hier van zou staan,” zegt Evert Cuppens aan het begin van zijn briefing. “Ik had nooit gedroomd om piloot te worden, maar wel om naar de Olympische spelen te gaan. Daar ben ik helaas niet geraakt. Maar toch voelt het vandaag aan alsof we deelnemen aan een Olympische discipline. Want Search And Rescue is de facto een teamsport en ik ben heel blij dat ik deel mag uitmaken van dit team.”
 | Het nodige materiaal dat gebruikt wordt voor de reddingsopdracht van de NH90 |
 | Evert Cuppens, de detachementscommandant van de 1 Wing/Basis Koksijde. |
“In 1976 kwamen hier vijf Sea Kings aan en op 1 april 1977 werden ze operationeel verklaard. Net zoals de Olympische spelen een zeer unieke gebeurtenis. Die vinden slechts plaats om de vier jaar, het operationeel verklaren van een eenheid op een nieuwe type is nog unieker: het is immers 38 jaar geleden.”
“Samen met de teamleden ben ik het senior management van Defensie – en de luchtcomponent in het bijzonder – dankbaar voor de unieke opportuniteit die we hier krijgen. Uit mijn eigen naam wil ik iedereen hier op de werkvloer bedanken. Ups en downs hebben elkaar afgewisseld, maar er is bij de collega’s nog heel wat gretigheid om de NH90 operationeel te krijgen.”
Dag en nacht, geen beperkende factoren
“Met het Initial Operational Capable (IOC) certificaat zijn we nu in staat om deel te nemen aan de SAR operaties in de Belgische verantwoordelijkheidszone,” gaat Cuppens verder. “Alle procedures die we uitvoerden op Sea King moeten we ook met NH90 kunnen. Ook de bemanning moest getraind worden en het technisch personeel kreeg de nodige scholing.”
 | Naast de media was ook de minister van Defensie en de defensietop aanwezig. |
“In de praktijk wil dit zeggen dat vanaf 24 augustus de standby voor ongeveer 2/3 van de tijd wordt overgenomen door de NH90, de resterende tijd blijft de Sea King op de rol staan. Er zijn voor de bemanningen van de NH90 geen beperkende factoren: dag en nacht in alle mogelijke weersomstandigheden. De teams mogen er letterlijk en figuurlijk in vliegen.”
“De zendingen zijn dezelfde als die we tot vandaag op Sea King uitvoeren. De operaties boven zee vormen natuurlijk de hoofdbrok, maar ook boven land zijn we inzetbaar voor reddingsoperaties. Minder gekend zijn de medische- en orgaantransporten die we uitvoeren. De statistieken van de laatste twee jaar leren ons dat we zeven medische transporten uitvoerden en twee zwaar verbrande personen vervoerden. Hiervoor nemen we telkens een medische team en hun extra materiaal mee aan boord. We voerden de afgelopen twee jaar ook zeventien – correctie achttien orgaantransporten uit. Correctie, want daags voor deze IOC plechtigheid werden we opgeroepen om een hart van Luxemburg naar Brussel over te brengen. We voeren dit inderdaad minder frequent uit, maar we zijn altijd bereid om dit nog uit te voeren met NH90 na goedkeuring van het kabinet Defensie.”
 | Generaal-majoor vlieger Frederik Vansina, commandant van de luchtcomponent overhandigde het officiële IOC certificaat aan kolonel vlieger stafbrevethouder Georges Franchomme, de korpschef van de 1e Wing. |
Modificatie
“Het contract voor de aankoop van de NH90 werd in 2007 getekend en het eerste toestel in de marine uitvoering vloog in maart 2013. Dat toestel – de RN01 – werd bij de constructeur in Marignane (Frankrijk) ingezet voor de opleiding van het personeel. Op 9 mei 2014 kwam de RN02 als eerste helikopter aan op de basis van Koksijde, op 4 december 2014 kwam ook de RN03 de rangen vervoegen.”
 | Om de wissel te illustreren… een formatievlucht met Sea King en NH90 boven de basis van Koksijde. |
“Op dinsdag 18 augustus werd de RN04 geaccepteerd, maar deze zal pas in het voorjaar van 2016 arriveren in Koksijde. Deze helikopter krijgt meteen al een modificatie naar de finale marine uitvoering. In de komende jaren zal dat ook moeten gebeuren voor de helikopters die nu al in Koksijde staan. Die ingreep zullen we telkens combineren met een 600 uren inspectie.”
“De eerste piloot die zich kwalificeerde binnen de Belgische Defensie is kapitein vlieger Jo Balcaen. Hij vloog een tijd in Den Helder in een samenwerkingsverband met de Nederlandse luchtmacht. Hij zorgde er voor de handleidingen en was er ook instructeur. Als instructeur heeft hij er ook enkele Nederlandse piloten opgeleid. Hij totaliseert ongeveer 500 uren op NH90.”
Opleiding
Op 16 maart 2015 werd de eerste piloot gekwalificeerd die in eigen huis werd opgeleid. Al is in eigen huis relatief. Commandant vlieger Valerie Dekeyn vertelt over de opleiding: “De theoretische vorming start met acht weken grondcursus in samenwerking met de Nederlandse luchtmacht. Om een idee te geven… onze boeken omvatten ongeveer 6.700 bladzijden waarin werkelijk alles van het toestel omschreven is. Daar volgen we lessen in de Part Task Trainer: een computersysteem om procedures en technologie onder de knie te krijgen. Daarna gaan we bij Rotorsim in Noord-Italië om er, verdeeld over enkele sessies, gedurende tien tot twaalf weken in de vluchtsimulator te vliegen. Tot slot moeten we nog ongeveer 40 vlieguren met een instructeur naast ons hier in Koksijde vliegen om onze initial type rating te ontvangen. Boordcommandanten hebben een 100tal vlieguren nodig om operationeel te zijn. We moeten immers op alle weersomstandigheden voorbereid zijn, zowel overdag als ’s nachts.”
 | Letterlijk en figuurlijk de wissel van de wacht. De standby overdragen met het sleutelpersoneel: de redder-duiker en medic werden naar beneden gelaten… |
 | … en weer opgewinched door de NH90. |
In Koksijde zijn er nu negen gevormde piloten, waaronder zes boordcommandanten, een PICUS (pilot in command under supervision, red.) en twee first officers. Dat geeft het smaldeel de nodige flexibiliteit om de standby crew samen te stellen. Ook de vier cabin operators, negen duikers en zeven medics/ambulanciers hebben hun overstap gemaakt op NH90. Al zijn de duikers en medics ook nog op Sea King inzetbaar. Ook de eerste twee sensoroperatoren hebben eerder dit jaar hun kwalificatie behaald.
 | Er werd ook een reddingsdemonstratie gegeven waarbij onder andere een stretcher winching werd getoond met een highline procedure. |
“Een helikopter kan uiteraard niet vliegen zonder technisch personeel,” gaat Cuppens verder. “We hebben de voorbije jaren twintig techniekers opgeleid en nog eens twaalf mensen die de nodige ondersteuning leveren. Deze opleiding was net als de pilotenopleiding multinationaal: een opleiding bij de industrie in Frankrijk en in bepaalde gevallen ook een samenwerking met de Franse defensie. Anderen kregen binnen de 1ste Wing in Bevekom hun opleiding.”
 | Nog een laatste break voor het aanwezige publiek. Vanaf nu is de NH90 – althans gedeeltelijk – de reddende engel boven de Noordzee. |
Marine operaties
“Nu we de IOC voor SAR bereikt hebben, gaan we de verschillende fases van de operationele tests en evaluatie voor marine operaties starten. Hiervoor zullen we samenwerken met de Marinecomponent en hun M-Fregatten. We starten met een basisopleiding voor dekoperaties en verticale bevoorrading om in latere fases ook Recognised Maritime Picture (beeldopbouw) en Anti-Surface warfare (ASuW) op te starten. Ook het elektronische arsenaal van radar tot het Link 11 systeem van de helikopter zal dan operationeel getest worden. De NH90 krijgt dan ook een boordwapen in de vorm van een M3M .50 machinegeweer. Om een helikopter te kunnen baseren op een schip zijn er naast een minimum aantal vlieguren ook een minimum aantal deklandingen vereist. Dat wil zeggen dat het inschepen voor een langere periode aan boord van een van de fregatten ten vroegste vanaf 2017 is te verwachten.”
 | Een tevreden crew na de demonstratievlucht… klaar voor het echte werk. |
In totaal voorzien we in de toekomst negen crews: zeven voor Search And Rescue, drie voor marine operaties. Door een synergie aan opdrachten is zeven plus drie hier geen tien. Maximum dus achttien piloten. Momenteel blijven de drie Sea Kings nog in dienst tot december 2018. Hiervoor worden nu nog negen piloten ingezet, onlangs zijn ook vier piloten gestart met hun conversie op NH90. Pas als de laatste Sea King aan de grond blijft starten de laatste piloten met hun opleiding.
 | Op vrijdag 28 augustus iets na 18 uur kreeg de NH90 de eerste echte noodoproep. Een passagier werd onwel op de ferry Stena Hollandica. De helikopter maakte een deklanding en de patiënt werd overgebracht naar een Brits hospitaal bij Margate. (Foto via 40 SQN) |
Tekst en foto’s: Tom Brinckman
