Ursel, 31 augustus 2019. Een boek over vliegtuigen kan je niet beter voorstellen dan op een vliegveld. Vliegclub Ursel was de gastheer voor de voorstelling van Het Vliegtuigenboek. In deze publicatie neemt illustrator Jan Van Der Veken de lezer mee op een uitgebreide reis langs verschillende vliegtuigmodellen. Het kinderboek werd geen encyclopedie, maar wel een bijzonder boek voor iedereen die graag het luchtruim wil verkennen of naar een vliegbrevet verlangt. Jan Van Der Veken studeerde grafische vormgeving en typografie aan het Sint-Lucas Instituut in Gent en heeft zijn eigen atelier Fabrica grafica, waarin hij illustraties creëert met een retro-futuristische inslag. Zijn werk was al te zien op tal van tentoonstellingen in binnen- en buitenland en verscheen in The New Yorker.
Het idee voor een kinderboek rond vliegtuigen kwam van Sofie Van Sande, uitgever van kinderboeken bij de uitgeverij Lannoo: “Voor mij is Jan Van Der Veken een heel grote meneer. Ik had dus wat koudwatervrees toen ik bij hem ging aankloppen met het voorstel om samen een boek te maken. De reactie van Jan toe ik het vliegtuigonderwerp voorstelde? Hoe weet jij dat, ik hou dat eigenlijk geheim repliceerde Jan. Dat hij een opleiding volgde wist ik niet, maar zijn voorliefde voor vliegtuigen had ik al eerder in zijn werk gevonden.”
“Na de fijne kennismaking werd het ook een fijne tocht om samen dit boek te maken. Bij de uitgeverij zijn we alvast heel wat te weten gekomen over vliegtuigen. Het boek zit vol liefde voor vliegtuigen. Voor de technische kant, maar ook mooie weetjes, kleine en grote verhalen rond het vliegen. Jan tekende trouwens niet alleen, hij gaf ons ook de aanzet tot de tekst. Het werd écht zijn boek.”
“Vliegen zat er altijd wel al een beetje in,” geeft Jan Van Der Veken toe aan de talrijk opgekomen familie en vrienden op de boekvoorstelling. “Met mijn eerste fiets kwam ik als veertienjarige knaap naar Ursel en zat ik in de schaduw onder de vleugel naar de vliegtuigen te kijken. Uiteindelijk vroeg een van de piloten om zijn vliegtuig te wassen. Als beloning nam hij me mee op een trip naar Wevelgem heen en terug.”
Luchtcadet
“Op mijn zestiende ben ik bij de luchtcadetten een zweefvliegopleiding gaan volgen, toen nog op de oude Schleicher Ka 6 en Ka 8 vliegtuigen. Twee jaar was ik in de vakanties op diverse luchtmachtbasissen te vinden voor de theorieopleiding en het vliegen zelf.”
“Toen ik klaar was met het middelbaar moest ik toch een richting uit. Het werd Sint-Lucas in Gent waar ik vormgeving en typografie ging volgen. Het vliegen is wel tof, maar de materie was mij toch te droog en technisch. Ik voelde dat ik iets artistiekers wilde ondernemen. Het studeren voor tekenaar paste niet in het bestaan van een piloot,” lacht Van der Veken.
Vrijheid zonder richtlijnen
“Zoveel jaar later komt er toch weer wat tijd vrij, dus waarom zou ik dat vliegen niet(?) weer opnemen? Als je hele dagen de vrijheid hebt om zonder richtlijnen te tekenen is het eigenlijk een aangename verandering om weer eens instructeur naast je te hebben die zegt hoe je moet vliegen.”
“Het is eigenlijk dankzij een toevallige ontmoeting in mijn buurt dat ik met de zoon van Philippe Barbaix aan de praat geraakte. Philippe is piloot bij Vliegclub Ursel en zo ben ik de afgelopen jaren beginnen meevliegen. Samen hebben we aangename vluchten gemaakt en kreeg ik weer het fijne vlieggevoel. Uiteindelijk ben ik anderhalf jaar geleden gestart met de PPL-opleiding.”
B-kantjes van de luchtvaart
“Tijdens de cursus kwam de vraag van Lannoo om Het Vliegtuigenboek te maken. Ik had nog nooit een boek gemaakt, maar kreeg wel het vertrouwen van de uitgeverij. Pagina per pagina begon ik. Het is geen encyclopedie geworden. Er zitten zeker hiaten in, in de betekenis dat het niet volledig is. De toestellen die erin staan zijn ook niet alleen de highlights uit de luchtvaart. De uitgever vroeg om de bekende toestellen als Space Shuttle of Concorde. Maar er bestaan al zoveel boeken over vliegtuigen, ik wilde andere toestellen gaan tekenen. De vliegtuigen die ik behandel zijn zowat de beetje de B-kantjes van de luchtvaart. De toestellen die vaak iets tekortkomen, maar daarom niet minder interessant zijn. Daarnaast worden alle vliegtuigen afgebeeld zonder kentekens of logo’s. Om op de internationale markt te mikken opteerde ik voor een grote variatie aan Amerikaanse, Duitse, Franse of Russische toestellen.”
“Met de vliegtuigen die ik tekende kon ik de vliegtechnische elementen uit mijn cursus uitleggen, zonder al te technisch te worden natuurlijk. Niet te veel getallen of grafieken. Het moest een hapklare brok blijven voor jongeren”
Messcherpe karikatuur
“Als het kan ga ik zelf foto’s maken van de vliegtuigen die ik wil tekenen. Maar achteraf ga ik ze niet calqueren, maar ik teken ze helemaal zelf met trekpen, lat, passer en een vaste hand. Eigenlijk kloppen mijn vliegtuigen niet helemaal met de realiteit. Ik maak ze altijd scherper. Omschrijf het als een karikatuur, maar dan wel een messcherpe karikatuur.”
“Eens het vliegtuig getekend, kleur ik mijn werken in op de computer. Wel op een manuele manier. Je kan me bij wijze van spreken met de allereerste versie van Photoshop laten inkleuren, ik heb alle snufjes niet nodig. Kleine details op de vliegtuigen zoals schaduwvlekken werden dan weer getekend om vervolgens weer in Photoshop te importeren. Digitaal, maar toch handmatig werk.”
Naast de illustraties zijn ook de inhoud en vormgeving van de hand van Jan: “Ik wou het niet uit handen geven. Het is mijn boek, dus moest het allemaal van mij komen. Er zijn spreads uit het boek die ik op een dag klaar had. Andere namen drie dagen in beslag. Ik ga ook lang nadenken en zoeken om een goed beeld te vinden van een vliegtuig in de juiste positie als basis om van te vertrekken.”
Retro met een knipoog
“Vanwaar ik de inspiratie haal om in die stijl te werken? Ik ben groot geworden met Humo en dus ook met de illustraties van Ever Meulen. In Sint-Lucas werd hij mijn leraar en zo ben ik blijven verdergaan in de klare lijn. Wel met mijn eigen variatie. Zo zet ik alles net iets scherper. Het is een stuk retro, maar wel met een serieuze knipoog naar de 21e eeuw. Ook qua kleuren gebruik ik warme retro-tinten. Tekenen is immers sfeer en warmte scheppen. In de wereld die ik teken wil ik ook zelf vertoeven. Alles is er net iets schoner dan het in werkelijkheid is,” lacht Jan. Jan is dan wel bezig aan zijn PPL-licentie, maar de tijd die hij het afgelopen jaar in het boek heeft gestoken was zeer arbeidsintensief: “Als ik een hele dag zit te tekenen ben ik ’s avonds wel pompaf door het nauwkeurige werk. Ik heb natuurlijk ook veel in mijn cursussen gekeken… maar ik was daarbij meer bezig met stijl en vormgeving van Het Vliegtuigenboek. De essentie van de cursus kwam op de tweede plaats. Ik ben wel al solo aan het vliegen en moet nu starten met de navigatievluchten, maar er zijn nog aantal theoretische examens die ik opnieuw moet afleggen. Als je de theorie nog niet afgewerkt hebt en je zit al zover in de praktijk dan begint het op den duur elkaar wel in te halen. Het is een kwestie van tijd vinden om opnieuw wat theorie op te frissen en opnieuw mijn examen in Brussel te gaan doen,” klinkt het vastbesloten.
Ever Meulen: “Jan is een van mijn favoriete oud studenten.”
“Jan Van Der Veken is een oud-leerling van mij,” zegt Eddy als we hem spreken bij de signeersessie. “Hij was een van de betere en ondertussen zijn we ook vrienden geworden. Samen met nog twee andere studenten was het in de jaren negentig een plezier om les te geven aan die gestimuleerde gasten.”
“Jan en ik hadden ook wel gezamenlijke passies. Ik had meer oog voor automechaniek terwijl hij meer de luchtvaart opzocht. Jan was altijd de vliegenier.”
“Hij wilde ook altijd goede tekeningen maken. Niet alleen op grafisch vlak maar hij zorgt voor alle mogelijke elementen die een tekening goed maken. Als een van mijn favoriete oud-studenten wilde ik deze boekvoorstelling niet missen en ga met het eerste gesigneerde exemplaar naar huis. Digitaal had hij me al een en ander laten zien, maar een boek moet je op papier zien,” besluit Eddy.
Eddy Vermeulen (pseudoniem Ever Meulen), begon zijn grafische loopbaan in 1970 bij het weekblad Humo met humoristische portretten van popvedetten. Daarnaast was hij ook docent bij Sint-Lucas in Gent.
Het vliegtuigenboek
22,99 euro
Hardback
104 pagina’s
Formaat 290 x 240 mm
Publicatie 20/08/2019
EAN: 9789401455794
Uitgever: Lannoo
Te koop in de boekhandel of bestellen bij de uitgeverij www.lannoo.be/en/het-vliegtuigenboek
Tom Brinckman
