Saint-Hubert, 5 september 2019. Om de 75ste verjaardag van de bevrijding te herdenken besloten Bastogne en Vaux-sur-Sûre om tijdelijke vliegvelden te creëren en te gebruiken zoals die eind 1944 in dienst werden genomen door de verkenningsvliegtuigen van de US Army, nl. door Piper L-4 en gelijkaardige types. Andere vliegtuigen die nooit hadden deelgenomen maar pasten in de tijdsgeest waren ook welkom.
Hangar Flying vond dit een niet te missen initiatief, maar onze agenda verhinderde spijtig genoeg een vierdaagse aanwezigheid. We gingen langs op donderdag 5 september.
De deelnemende piloten en vliegtuigen verzamelden op het vliegveld van Saint-Hubert (EBSH). De tijdelijke vliegterreinen lagen op het grondgebied van Vaux-sur-Sûre (Chenogne EBX1 en reservevliegveld Jodenville/Morhet EBX2) en Bastogne (Bizory EBX3). Enkel het ‘vliegveld’ van Chenogne lag op deze donderdag klaar voor landingen. Naast de landingsstrip wapperde de stars and stripes, er stond een kaki legertent en daarnaast was een Dodge legervoertuig geparkeerd. In de mooi gerestaureerde truck uit 1943 was plaats voor communicatieapparatuur. De chauffeur vertelde mij dat het voertuig na de bevrijding nog had dienst gedaan voor het Noorse leger. De volgende dagen werkten heel wat re-enactors mee om met mooi gerestaureerd legermateriaal en in militaire uniformen de sfeer van de bevrijding op te roepen.
Vermoedelijk zijn de tijdelijke vliegvelden van Bizory, Chenogne en Jodenville tijdens WOII nooit gebruikt door verkenningsvliegtuigen van de US Army, dat is ook de mening van initiatiefnemer Philippe Mordant. Anno 2019 zijn ze gekozen omdat er veilige velden te vinden waren waarvan de eigenaars ze graag ter beschikking stelden voor dit initiatief. Yves Cartilier, voorzitter van de Belgian Aviation Preservation Association (BAPA, https://www.bapa.aero/) zorgde voor alle noodzakelijke goedkeuringen van het Directoraat-generaal Luchtvaart. Philippe Mordant was de drijvende kracht achter dit prachtig initiatief. Hij is duidelijk gepassioneerd door de geschiedenis van WWII en als piloot eigenaar van de WagAero Sport Trainer, geschilderd als Piper Cub 43-29877 E-72. Naast Philippe en Yves waren ook Benoît Denet en Martin Gillet zeer betrokken bij de organisatie van dit evenement.
De organisatoren van Piper Cub Ardennes kozen voor Chenogne als tijdelijk vliegveld om eer te brengen aan de lokale bevolking die tijdens de periode van de bezetting en bevrijding erg had geleden. De Duitsers hadden zich in december 1944 verschanst in het dorp, ze hadden er ook een verpleegpost. Op 29 december 1944 werd het dorp vanuit de lucht bestookt door de 365th Fighter Group en stevig beschoten door de 9th Armored Division. Die vrijdag werd Chenogne in amper vier uur tijd vrijwel van de kaart geveegd, het aantal burgerslachtoffers bleef gezien de vernielingen nog vrij beperkt. In de harde wintermaanden vonden de overlevende dorpelingen beschutting in tijdelijke houten barakken. Enkele van die noodgebouwen zijn nog bewaard gebleven. De streek is jammer genoeg ook gekend voor enkele oorlogsmisdaden, aan beide kanten van de frontlijn. Op 17 december 1944 vermoorden Duitse soldaten 90 Amerikaanse krijgsgevangenen in Malmedy. Op 1 januari 1945 schoten Amerikaanse militairen een zeventigtal krijgsgevangen neer in Chenogne. Het aantal slachtoffers verschilt naargelang de bron, een grondig onafhankelijk onderzoek lijkt achteraf niet gebeurd te zijn.
Bizory werd als locatie voor een tijdelijk vliegveld gekozen omdat het centraal ligt in de driehoek gevormd door het Mémorial de Mardasson, Bois Jacques en het Bois de la Paix, allen belangrijke herdenkingsplaatsen voor het Ardennenoffensief.
Op donderdag 5 september om 15 uur volgden we eerst een briefing op het vliegveld van Saint-Hubert. De meteo was die dag over het algemeen niet zo schitterend, maar na de middag konden enkele herdenkingsvluchten toch doorgaan. Die dag en de volgende dagen vertrokken de toestellen meermaals voor vluchten boven Bastogne (als start van de officiële herdenking van 75 jaar Bevrijding), Manhay, Paliseul, Saint-Hubert, Vaux-sur-Sûre, Vielsalm en Vresse-sur-Semois om de bevrijding te herdenken. Ze overvlogen scholen, monumenten, kerken, … en deden mensen terugdenken aan de sfeer van de bevrijding en de waarde van de vrijheid en de democratie.
In Sibret (Vaux-sur-Sûre) werd op vrijdag 6 september een monument onthuld voor de ‘L-birds’ (later meer daarover in de databank van het Belgisch luchtvaarterfgoed). Uiteraard verdienen deze toestellen en hun piloten een eerbetoon. De lichte vliegtuigen waren uiterst geschikt voor observatiedoeleinden en beperkte transportopdrachten, maar zonder extra bescherming of bewapening opereren in een conflict als de Battle of the Bulge moet echt geen lachertje geweest zijn, bovendien was de winter bijzonder hard. De piloten opereerden vrij onafhankelijk, ze waren ook opgeleid om het onderhoud van hun toestel eventueel zelf te doen. Uiteraard waren het niet alleen Pipers die zijn ingezet en ook de Duitsers zagen het nut in van dergelijke toestellen. Boven het front waren verkenningsvliegtuigen te zien als de Aeronca O-58, Auster Mk I, Fieseler Fi 156 Storch, Stinson O-49 en O-62, enz. Maar misschien blijven de Piper L-4’s, ook voorzien van de invasiestrepen, wel de meest iconische onder deze observatievliegtuigen. Het was in ieder geval het meest gebruikte type. Een L-4 werd op 25 augustus 1944 zelfs gefotografeerd na landing op de Avenue de la Grande Armée in hartje Parijs, met de Arc de Triomphe op de achtergrond.
Gelijkaardige activiteiten als deze Piper Cub Ardennes zullen nog plaats vinden tussen 13-15 december 2019 (‘Nuts-weekend’) en 17-20 januari 2020.
Dit waren de toestellen die ik naar aanleiding van Piper Cub Ardennes 1944-2019 op 5 september 2019 opmerkte op Saint-Hubert (registratie, markeringen, type):
- D-ECQA, OL-L108, Piper PA-18-95 Super Cub
- D-ENAA, 54-2415 R-125, Piper PA-18-135 Super Cub
- D-ESTS, Piper PA-18-150 Super Cub
- F-AYAC, 24566, Cessna 305CL 19E Bird Dog
- F-AZMX, 16744 744 Army, Cessna 305CL 19E Bird Dog
- F-BFYI, 480758 D-33, Piper J-3C-65 Cub
- F-PZZE, 43-29877 E-72, Wag-Aero Sport Trainer
- NC61903, NE-1 U.S. Navy 263, Piper J-3C-65 Cub
- OO-ACK, Piper PA-18-95 Super Cub
- OO-GDE, Piper PA-18-100 Super Cub
- OO-HBQ, OL-L56, Piper PA-18-95 Super Cub
- OO-LGB, OL-L49, Piper PA-18-95 Super Cub
- OO-LOT, L144, Piper PA-18-95 Super Cub
- OO-LVZ, Piper PA-18-95 Super Cub
- OO-VVA, Piper PA-18-150 Super Cub
- OO-VVG, Piper PA-18-150 Super Cub
- OO-YOL, AAF S/N 44-80653, Piper J-3C-65 Cub
- PH-UCS, 54488 B49, Piper J-3C-65 Cub
Addendum. Op 11 september 2019 vernamen we dat in totaal 25 toestellen en 48 piloten waren ingeschreven voor de Piper Cub Ardennes. Marshalling op de vliegvelden van Chenogne en Bizory was veilig uitgevoerd door een dozijn vrijwilligers van BAPA. Zo’n 1.500 geïnteresseerden waren opgedaagd op Saint-Hubert, Chenogne en Bizory en maar liefst 2.000 leerlingen van naburige scholen hadden het project gesteund. Het vliegveld van Chenogne was officieel geopend op zaterdag 7 september, dat van Bizory op zondag 8 september.
Addendum. In Sibret staat al een steen voor het monument voor de ‘L-birds’ maar de eigenlijke gedenkplaat was nog niet klaar. De onthulling zou nu plaats vinden op zondag 29 september (te bevestigen).
Frans Van Humbeek
