Haut-le-Wastia, 8 augustus 2020. In België zijn er heel wat minder bekende musea die een boeiende luchtvaartcollectie bezitten. Hangar Flying trok naar Haut-le-Wastia, een deelgemeente van Anhée in de provincie Namen, en kreeg een Corona-veilige rondleiding in het Musée du Souvenir. Het zijn vooral de veldslagen aan de Maas in mei 1940 die hier uitgebreid worden belicht. Eén van de acht zalen is ook gevuld met een knappe collectie luchtvaartartefacten.
Het museum bevindt zich sinds 2003 in een oud schoolgebouw op het kerkplein van Haut-le-Wastia (Place des Français,) op een vijftal kilometer van de oevers van de Maas, nabij toeristische plaatsen als Yvoir, Anhée en het kasteel Poilvache. Het museum en de regio zijn beslist een daguitstap waard. Onze gids van dienst was Dominique Halloin, tevens voorzitter van de vrijwilligersvereniging die instaat voor het beheer van het Musée du Souvenir. Dominique is een man met een tomeloze passie voor de oorlogsgeschiedenis van deze streek, zowel voor de lucht- als de grondoorlog.
Het overgrote deel van de museumcollectie betreft trouwens de grondtroepen. Verschillende vaderlandslievende verenigingen en militaire organisaties hebben hun vlag toevertrouwd aan het museum. We krijgen een chronologisch overzicht van de strijd aan de Maas (10 tot 17 mei 1940,) met o.a. verschillende diorama’s en een knap gemaakt reliëfplan. De veteranen of families van ondertussen overleden militairen hebben veel waardevolle stukken afgestaan of uitgeleend aan het Musée du Souvenir: medisch materiaal, militaire kledij, wapens, … In de kelder van het museum wordt een tragische episode uit de oorlog in Haut-le-Wastia uitgebeeld. De bezoekers horen sergeant Georges Breyne (129 Régiment d’Infanterie, RI) vertellen over de dramatische strijd hier op 13 en 14 mei 1940, op de heuvel waar nu het monument voor de Franse militairen staat. Duitse tanks hebben er de tegenstanders bloedig verslagen.
De opstelling van de stukken is vooral interessant omdat alle tentoongestelde artefacten een verhaal vormen, het zijn geen losstaande onderdelen zonder duiding. De vliegtuigonderdelen, foto’s, documenten en filmbeelden illustreren allemaal perfect de lokale geschiedenis van de strijd rond de Maas. Tussen 13 en 16 mei 1940 vochten onder meer acht groepen van de l‘ Armée de l‘Air (zo’n 180 vliegtuigen, vooral MS 406 en Bloch 152) een verbeten strijd uit met de Luftflotte 3 van de Luftwaffe (Bf 109, Bf 110, Do 17, He 111 en Ju 87 Stuka.)
In zalen staan mannequinpoppen die zijn aangekleed met netjes bewaarde uniformen van Belgische, Britse, Duitse en Franse piloten. Het Belgisch uniform is bijvoorbeeld van Lt Alfred Baton, hij droeg het als officier van de Militaire Luchtvaart. Baton, afkomstig van Stambruges (Belœil, Henegouwen) was ingenieur in Congo toen de Duitsers België hebben bezet. Hij nam dienst in de South African Air Force (SAAF) als navigator. Op 6 augustus 1943 werd zijn toestel neergehaald boven Sicilië maar hij overleefde de crash. Later vloog hij nog in een transporteenheid van de SAAF.
Bergingen komen uitgebreid aan bod, zoals deze van Lt Adolf Freiherr von Böselager en de Messerschmitt Bf 109 (Werknummer 3476.) Op 13 mei werd dit toestel van I./JG 21 neergehaald door Adj Marcel Leniaud en Sgt Devin, beiden in een Morane MS 406 van Groupe de Chasse GC II/6. De Duitsers slaagden er niet in om de plaats van de crash te lokaliseren. Op 15 september 2002 vonden luchtvaartarcheologen het wrak in Leuze (Eghezée) met de resten van de piloot en een identificatieplaatje. De bergers brachten de familie van de vliegenier op de hoogte en in december 2002 kreeg Adolf von Böselager een definitieve rustplaats in het kasteel van de familie in Peppenhoven (Nordrhein-Westfalen, Duitsland.) Leden van het Musée du Souvenir doen nog steeds onderzoek naar resten van neergekomen vliegtuigen. Het is duidelijk dat heel wat geborgen onderdelen door plaatsgebrek niet in het museum kunnen getoond worden. Veel wrakstukken zijn netjes opgeslagen op een andere locatie, tot er misschien meer ruimte vrijkomt voor een uitbreiding van het museum.
Een uniek stuk in de collectie is wel het richtingsroer van de Morane MS 406 nr 948, het vliegtuig van de Poolse onderluitenant Wladyslaw Chciuk. Bekijk in het museum zeker de film waarin Eric Dessouroux het verhaal vertelt van Chciuk die op 16 mei 1940 de noodlanding van de MS 406 948 in Braine-le-Comte overleefde, na getroffen te zijn door een Do 17. Op het richtingsroer heeft een mecanicien in 1940 in potlood een eigen leuze geschreven, dat is nog altijd leesbaar.
En ook een tweede film is de moeite waard. S/Lt Joseph Riss (GC II/6) moest op 13 mei 1940 een noodlanding maken in Haut-le-Wastia na een aanval op een He 111. Ter plaatse kreeg hij verzorging en hij slaagde er in om zijn eenheid te vervoegen. Na WO II maakte hij verder carrière in de Armée de ‘l Air. Nicolas Clinaz kon Joseph Riss op 12 november 2010 interviewen in zijn woonplaats in La Motte-Servolex (Savoie, Frankrijk.) De piloot overleed op 20 januari 2011. Het interview is dus een uniek tijdsdocument, zeker het bekijken waard. Riss wordt ook herdacht op het monument voor de Franse militairen die hier in de regio vochten tijdens meidagen van 1940 (zie databank https://www.hangarflying.eu/erfgoedsites/gedenkplaat-voor-s-lt-riss-gc-ii-6-en-voor-de-geallieerde-piloten-neergehaald-in-mei-1940/ .)
Dominique: “Vrijwel alle stukken die hier zijn tentoongesteld zijn gevonden in deze regio, of ter beschikking gesteld door bewoners of door onze vrijwilligers. Op een dag stopt hier bijvoorbeeld een bakker. Uit zijn bestelwagen haalt hij twee grote stukken van een vleugel. Na onderzoek blijkt het te gaan om onderdelen van de Hurricane Mk I (N2490) die op 14 mei 1940 neerkwam in Frasnes-lez-Buissenal. P/O John ‘Woody’ Wood van 79 Sqn RAF had zijn toestel met de parachute kunnen verlaten. Hier in Haut-le-Wastia organiseren we regelmatig herdenkingsplechtigheden waar veel binnen- en buitenlandse gasten aan deelnemen. Ook de lokale bevolking is onze vzw erg genegen en ook uit die hoek ontvangen we dus veel steun. De mensen hier stellen oorlogsartefacten graag ter beschikking van het museum. Daarnaast kunnen we rekenen op de medewerking van experten als Nicolas Clinaz, Eric Dessourroux, Roland Charlier, Jean-Louis Roba en vele anderen.”
Van de Wellington III X3711 VR-R 419 Sqn RCAF zijn veel onderdelen geborgen, enkele liggen in de kijkkasten van het museum. Het toestel was in de nacht van 2 op 3 september 1942 opgestegen van de Britse basis Topcliffe voor een vlucht naar Karlsruhe. Wing Commander Archibald Walsh nam de plaats in van P/O John Freestone, die voor de gelegenheid de taak van schutter op zich nam. Het had de voorlaatste opdracht moeten worden van Walsh, nummer 29 van een tour van dertig missies. Aan boord zat ook F/O Harry Thompson (waarnemer), F/Sgt Frederick Cassidy (radio) en P/O Charles Hart (staartschutter.) De Wellington werd neergehaald door Oberleutnant Martinek van de III./NJG 4 in een Messerschmitt Bf 110. Het toestel kwam neer langs de baan tussen Haut-le-Wastia en Warnant. De volledige bemanning kwam om het leven. Dominique vergezelde ons na het museumbezoek nog naar de plaats van de crash. Ons bezoek aan de regio beëindigen we met een groet aan de graven van de Wellington-bemanning op de begraafplaats van Warnant (zie database www.hangarflying.eu/erfgoedsites/graven-bemanning-419-rcaf-wellington-iii-x3711-vr-r/ ). Op iedere headstone ligt een stukje van de verongelukte Wellington, neergelegd tijdens een herdenkingsplechtigheid voor de bemanning. Een houten kruisje dat aanvankelijk op het graf van een van de bemanningsleden stond, kreeg nu een plaats in het Musée du Souvenir.
Voor een bezoek aan het museum consulteer je best www.museedusouvenirmai40.be
Rondleidingen voor groepen zijn mogelijk en ook geleide uitstappen in de regio waarbij je een duidelijker beeld krijgt van het slagveld van WOII. Voor deze wandelingen zijn ook Nederlandstalige gidsen beschikbaar. Het museum doet duidelijk zijn uiterste best om teksten en filmen ook in het Nederlands te vertalen, daarvoor verdienen de vrijwilligers een pluim. Aan de ingang van het museum kan je ook enkele van hun publicaties aanschaffen, of aan zeer democratische prijzen enkele oudere (luchtvaart)boeken. Zeker te plannen dus, uw visite aan het bijzonder aantrekkelijke Musée du Souvenir Mai 1940.
