In de deelgemeente Harre, gehucht Saint Antoine, van Manhay staat een gedenkteken voor de “Refuge Byl” van het “Armée Secrète” (Geheim Leger), een verzetsbeweging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op het gedenkteken is een klein plaatje aangebracht dat T/Sgt Abe Sofferman herdenkt.
T/Sgt Abe Sofferman was de radio-operator van B-24H 42-7547 “Sky Queen” van de 44th Bomb Group, 67th Squadron. Het toestel werd neergeschoten op 29 januari 1944 door Uffz Kurt Stahnke, 7./JG 26 en crashte ongeveer halverwege tussen Wibrin en Dinez, allebei deel uitmakend van Houffalize. Langs de weg van Wibrin naar Dinez staat een gedenkteken voor deze bemanning (zie afzonderlijke beschrijving in de database).
De piloot 1Lt Harold Pinder en de radio-operator T/Sgt Abe Sofferman konden uit het vliegtuig springen en kwamen dicht bij mekaar aan de grond. Ze werden opgevangen door burgers en niet lang daarna kwamen ze in contact met het verzet. Ze werden meegenomen naar de “Refuge Byl”, een gebouw verscholen in de Ardense bossen, waar ze ontvangen werden door een zeer heterogeen gezelschap dat naast Belgische verzetslui ook enkele ontsnapte Russische krijgsgevangen telde, een Luxemburgse werkweigeraar, een Servische soldaat, enkele Polen en een Nederlander, en nu dus twee Amerikaanse vliegeniers.
Op 26 februari 1944 werd de schuilplaats aangevallen door de Duitsers, blijkbaar nadat de plaats hen door een verklikker was aangewezen. De Duitsers konden het verzet niet echt verrassen en werden opgehouden door enkele Russen op een vooruitgeschoven wachtpost. De Duitse overmacht was echter groot en uiteindelijk werd het gebouw omsingeld en vatte het vuur. Enkele verzetslui waren al gesneuveld en de rest probeerde door de omsingeling te breken. Daarbij kwam ook Abe Sofferman om het leven. Een aantal kon ontsnappen maar nadat de Duitsers de “Refuge” uitgekamd hadden, ging de klopjacht verder en werden nog enkele verzetslieden gedood bij het Kasteel van Grimonster. Harold Pinder had geluk want hij overleefde en werd krijgsgevangen genomen.
Op 1 maart 1964 kwamen de overlevenden van de “Refuge Byl” samen om het eerste gevecht van het Ardense verzet en hun gesneuvelde makkers te herdenken. Bij die gelegenheid werd het gedenkteken in Saint-Antoine ingehuldigd. Ook Harold Pinder was aanwezig. Voor zijn minder fortuinlijke lotgenoot Abe Sofferman is op het gedenkteken een afzonderlijke plaquette aangebracht.
Met dank aan Rik Verhelle die ons op het spoor van dit gedenkteken zette.
Het verhaal van de “Refuge Byl”, Harold Pinder en Abe Sofferman is uitgebreid terug te vinden (in het Frans) via deze link:
http://www.eglise-romane-tohogne.be/environs/region_deux_guerres.html#maq
