De betonnen kalibreerschijf of compenseerinrichting op het Grimbergse vliegveld werd vermoedelijk door de Duitse bezetter gebouwd in 1941. Na de oorlog werd de plaat nog gebruikt door de Burgerluchtvaartschool (de “Sabenaschool”).
Hoe werkt een kalibreerschijf? Een kompas wijst niet het geografische noorden aan maar het magnetische. Dat ligt ergens in het noorden van Canada. Op alle (vlieg)kaarten staat dan ook de declinatie vermeld: dat is de hoek tussen het magnetische en het geografische noorden voor die kaart. Die verandert naargelang de plaats en naargelang het jaar.
Maar een kompas heeft nog een andere, ingebouwde fout: de deviatie.
Als je een magnetische naald in een metalen massa als een vliegtuig plaatst, dan ondergaat die naald daar de invloed van. Die fout moet worden berekend terwijl het kompas in het (vliegklare) toestel is gemonteerd. Daarvoor dient een ‘compass swing’ die men uitvoert op een kalibreerschijf.
Het vliegtuig wordt in de hoofdrichtingen opgelijnd (000°; 090°, 180°, 270°), nadien in de tussenrichtingen (045°, 135°, 225° en 315°). Elke keer wordt afgelezen wat het kompas aanduidt. Het verschil met wat op de compenseerinrichting staat en wat in het vliegtuig wordt aangegeven, heet ‘deviatie’. Maar door een aantal schroefjes op het kompas bij te stellen, kan het verschil grotendeels worden weggewerkt; blijft er toch nog een verschil, dan wordt dat op een declinatiekaartje naast het kompas genoteerd. Meestal gaat het om kleine correcties van een paar graden, meer niet.
Nergens in België is een beter bewaarde kalibreerschijf te vinden dan deze van Grimbergen. Een schijf die zich voor de lokalen van het Bestuur der Luchtvaart bevond werd een tweetal jaar geleden afgebroken, die was ook in een zeer slechte staat. Het vliegtuig draaide in het centrum van de kalibreerschijf om een grote houden plaat, die draaide op glazen kogellagers. Omdat het kompas niet zou gestoord worden konden immers geen metalen bollen gebruikt worden. Ook een groot deel van de kogellagers zijn bewaard gebleven, de houten plaat is spijtig genoeg verrot.
De kalibreerschijf ligt nu op een deel van het vliegveld dat werd bestemd als natuurdomein. Dankzij de inspanning van Hangar Flying is de kalibreerschijf nu een beschermd monument.
In het midden van de betonnen plaat zat een systeem waarmee het vliegtuig in alle richtingen van het kompas kon gedraaid worden. Ook de plaatjes met de graadaanduidingen zijn vrij goed bewaard gebleven.
——————-
Dankzij de samenwerking van het gemeentebestuur, het Museum Oude Technieken, Hangar Flying en het Lokaal Comité Monumenten werd in augustus 2016 een infobord geplaatst aan deze compenseerbasis of kalibreerschijf.
