Zaventem, 2 september 2009. Op het vlak van ruimtevaarttechnologie heeft België z’n sporen verdiend. Bewijs daarvan is de Proba 2 satelliet van Verhaert Space die vanop Brussels Airport naar Plesetsk vertrok. Uw Hangar Flying redacteur en fotograaf waren van de partij om de afhandeling van dit delicate pakketje gade te slaan.
De Ilyushin Il-76 is al geruime tijd een zeldzaamheid in het Belgische / Europese luchtruim. Door de luidruchtige Soloviev D-30 motoren van de oudere types legde de Europese Unie een ban op voor het gebruik van deze toestellen binnen de EU. Dankzij vier nieuwe Perm PS-90A-76 motoren en een gemoderniseerde cockpit is dit Russisch werkpaard opnieuw welkom binnen de Unie. Nu blijkt deze machine ideaal te zijn om een satelliet te verschepen naar Plesetsk, 700 km ten noorden van Moskou.
 | In de enorme buik van de Ilyushin passen maar liefst drie zeecontainers van 20 voet. |
Proba 2
Verhaert Space kwam reeds eerder aan bod bij Hangar Flying met hun Mercator ‘stratelliet’, een onbemand vliegtuig aangedreven door zonne-energie, die op termijn ingezet zal worden voor cartografie of mileuobservatieopdrachten (link). De Proba 2 kunstmaan is de opvolger van de Proba 1 die ondertussen een achttal jaren baantjes rond de aarde draait. Zowel Proba 1 als Proba 2 werden onder leiding van Verhaert Space ontwikkeld. De amper 130 kilogram zware Proba 2 barst van de technologische snufjes. Maar liefst zeventien nieuwe ontwikkelingen en vier wetenschappelijke experimenten zitten samen in een volume van minder dan één kubieke meter. Met deze kleine en ‘goedkope’ satelliet wil ESA nieuwe technologiën uittesten. Ondertussen zullen de wetenschappelijke experimenten aan boord de zon en het ruimteweer observeren. Het Proba programma van ESA is de laatste stap in de ontwikkeling van nieuwe ruimtevaarttechnologiën. Vooraleer deze innovatieve ontwikkelingen toegepast kunnen worden, moeten ze eerst uitgetest worden in een baan om de aarde, de laatste stap in het realisatieproces. Het Belgische verhaal van Proba stopt echter niet bij de bouw ervan. Ook na de lancering blijven de banden met het ‘thuisland’ bewaard aangezien de sturing van de satelliet, zodra ze in een baan om de aarde hangt, vanuit Redu (plaats in de provincie Luxemburg waar ook het Euro Space Center gevestigd is) zal gebeuren.
 | Om de lading te vergemakkelijken beschikt de IL-76 over vier laadkranen die elk 2,5 ton kunnen dragen. De kranen zijn gemonteerd op rails die over de hele lengte van de laadruimte lopen. Zo kan de vracht moeiteloos opgepikt en verplaatst worden. |
En de praktijk?
Vooraleer de satelliet begin november gelanceerd kan worden, moet ze natuurlijk eerst ter plaatse geraken. Hiervoor heeft men beroep gedaan op Volga-Dnepr Airlines, de Russische vrachtspecialist. Dankzij de unieke kenmerken van het Ilyushin Il-76 vrachtvliegtuig lijkt het laden van een twintigvoets zeecontainer kinderspel. Er komt echter meer bij kijken dan je op het eerste zicht zou denken. De satelliet werd de een dag voor het vertrek aangeleverd bij de kantoren van Aviapartner, de afhandelaar. “In principe is het verzenden van een satelliet niet moeilijker dan enige andere vracht”, weet Kirsten Guldentops, specialist gevaarlijke goederen bij Aviapartner. Ze gaat verder: “Het gaat hier immers slechts om één vrachtbrief, dat maakt het nog gemakkelijker”. Maar toch schuilt er een addertje onder het gras. “Een satelliet bevat gevaarlijke stoffen en de piloot moet precies weten welke en hoeveel van dergelijke stoffen er in de zending zitten. Dit moet allemaal op de zogenaamde NOTOC (Notification To Captain – Mededeling voor de kapitein) komen. Het heeft allemaal te maken met de veiligheid tijdens de vlucht”, legt Kirsten uit. In geval van problemen beschikt de crew over specifieke procedures die ze moeten volgen. Om te weten welke procedures ze moeten volgen dienen ze dan ook te beschikken over een volledige lijst, de NOTOC.
 | De container, die klaarstaat op een dolly, wordt door Aviapartner personeel vakkundig tot onder de staart van het toestel gereden. |
Het laden van de container, die voor de aankomst van de Ilyushin klaar gezet werd op een dolly (een grote metalen kar, voorzien van rollen), duurt minder dan een uur. Dankzij de grote laadklep aan de staart van het toestel en de vier interne kranen kan de zending, die door enkele werknemers van Aviapartner vakkundig onder de staart van het vliegtuig geplaatst wordt, onmiddellijk opgepikt worden. Door de rails, die langs beide kanten van het ‘dak’ van de laadruimte lopen, kunnen de kranen de lading moeiteloos op de gewenste plaats positioneren waarna de container verankerd wordt om verschuivingen tijdens de vlucht te voorkomen.
 | Het spreekt voor zich dat het laden van een satelliet, die miljoenen kost, een werkje is dat met uiterste precisie dient te gebeuren. Millimeter voor millimeter wordt de container aan boord gehesen. |
Tijdens de reis naar Plesetsk zal de satelliet vergezeld worden door vijf medewerkers van Verhaert Space en één van ESA (European Space Agency). Ook tijdens de opslag in de loodsen van Aviapartner was er steeds een veiligheidsagent in de buurt om de zending te bewaken.
 | De Ilyushin beschikt over vier nieuwe Perm PS-90A-76 motoren die elk voor een stuwkracht van 14500kg zorgen. De totale vleugeloppervlakte van deze indrukwekkende vrachter begraagt 300m². |
Op weg naar Plesetsk maakt de crew van de Ilyushin een voorziene stop in Archangelsk, in het noorden van Rusland alwaar de douaneformaliteiten vervuld worden. Vandaar vliegt men zuidwaarts naar de kosmodroom van Plesetsk. Als alles goed gaat zal de Proba 2 daar op 2 november 2009 aan boord van een Russische Rockot draagraket gelanceerd worden samen met de grotere SMOS (Soil Moisture and Ocean Salinity) kunstmaan van ESA. Door twee kunstmanen samen te lanceren kan ESA de kosten drukken.
 | Chief pilot Gennadiy Astudnev in de gemoderniseerde cockpit van de Il-76TD-90VD. Nieuwe instrumenten en nieuwe (lees: stillere en milieuvriendelijkere) motoren hebben ervoor gezorgd dat de Ilyushin terug welkom is in het Europese luchtruim. In de cockpit zitten traditioneel twee piloten en twee boordwerktuigkundigen. De navigator zit nog steeds onder de cockpit, in de glazen koepel in de neus van het toestel. |
Sabine Van Beek, werkneemster bij Verhaert Space en verantwoordelijk voor de organisatie van het transport, vertelt: “Dit is de eerste keer dat we beroep doen op Volga-Dnepr. De Proba 1 werd acht jaar geleden naar Chennai (Indië) verstuurd met Sabena, enkele weken voor het faillissement”. De afzenders hebben gekozen voor Volga-Dnepr om twee redenen. Eerst en vooral legt het feit dat de zending nu via een Russische luchtmachtbasis moet passeren enorme beperkingen op. Niet alle vrachtvervoerders mogen op een dergelijke basis landen. Ten tweede spelen de unieke laadcapaciteiten van de Ilyushin een belangrijke rol.
We mogen terecht trots zijn op de Belgische ruimtevaartindustrie en Verhaert Space. Dankzij projecten als Proba, die niet alleen door Europa maar ook door de Belgische overheid gesteund worden, wordt ruimtevaart veiliger en efficiënter en komen we steeds meer te weten over wat er zich buiten de aardse atmosfeer afspeelt.
Meer info: www.verhaertspace.com en www.esa.int
Kevin Cleynhens
Foto’s: Giovanni Verbeeck
