Koekelberg, 21 oktober 2009. Tijdens het eeuwfeest van Kiewit bewonderden we ondermeer de prachtige Blériot XI replica van de Nederlandse Stichting Vroege Vogels. Ook feestelijkheden om de eerste vlucht van Louis Blériot over het Kanaal te herdenken liggen nog vers in ons geheugen. Waren we in al die drukte onze Belgische bouwer van een Blériot XI vergeten ?
Duitse plannen
Antoine Neckelbrouck is al lang gepassioneerd door Blériot. Begin jaren zeventig ging hij op zoek naar de plannen van een Blériot XI. Samen met zijn echtgenote Idette, tevens zijn efficiënte secretaresse, trok hij naar het Deutsches Museum von Meisterwerken der Naturwissenschaft und Technik in München (www.deutsches-museum.de). Hij kreeg er kopieën van originele Blériotplannen, in totaal zeven stuks. Daarna ging hij naar de Shuttleworth Collection (www.shuttleworth.org/shuttleworth_home.asp) op Old Warden Aerodrome (Bedfordshire) om er een Blériot XI te observeren en de laatste metingen te verrichten. Alle plannen en eigen cijferwerk heeft hij dan omgezet in bruikbare constructietekeningen. In 1975 ontvouwde Antoine zijn project bij Ir. Meurrens van het Bestuur der Luchtvaart. Die was aangenaam verrast en Antoine kon beginnen aan de bouw van zijn static replica.
 | Antoine Neckelbrouck bij een model van de Blériot. Op de tafel ligt een van de vele zelf getekende plannen. Hij besteedde maar liefst 169 uur aan de potloodtekening en nog eens 43 uur waren nodig om ze over te zetten in Chinese inkt. |
Antoine : “Ik begon alle onderdelen op ware grootte op bruin papier te tekenen. Die tekeningen legde ik op lange, zelfgemaakte houten tafels. Ik doorprikte de tekeningen op de tafels, dankzij de gaatjes in de planken kon ik de tekeningen op het hout kopiëren. Op die tafels heb ik dan sjablonen geïnstalleerd, alles heb ik eigenhandig gemaakt. “ Het maken en opstellen van de sjablonen is natuurlijk bijzonder arbeidsintensief. Die methode heeft het grote voordeel dat de sjablonen later nog kunnen gebruikt worden om vrij vlot en precies meerdere exemplaren van het frêle vliegtuig te maken.
 | De in een metalen sjabloon verankerde romp rust op een lange werktafel. De linkervleugel werd aan de romp bevestigd, ook de rechtervleugel ligt klaar om gemonteerd te worden. |
Verhuis
De constructie van de replica begon in een loods in Aspelare, tussen Geraardsbergen en Ninove.
Toen de eigenaar het huurcontract voor de loods niet wou verlengen, besloot Antoine een oud pand te renoveren in Koekelberg. De verhuis van Aspelare naar Koekelberg nam bijna twee jaar in beslag. Vooral het verplaatsen van de lange werkbanken was geen sinecure. Zijn werkruimte van 28 meter bij 8,5 meter bevindt zich nu op een eerste verdieping van een autostalling. Het is er droog, warm en comfortabel om te werken. Er is een mobiel kraansysteem om de benodigde materialen naar boven te hijsen en om later het afgewerkte vliegtuig naar de begane grond te laten zakken.
 | Er staat al een motor klaar, een VW 1800cc die getest werd op een ULM. Een originele Anzani driecilinder van 25 pk is spijtig genoeg moeilijk te vinden ofwel onbetaalbaar. De schroef laat Antoine elders maken, misschien bij Poncelet in Evere. |
 | De brandstoftank, uit één millimeter dikke koperplaat, is al klaar sinds 1991. Eerst spendeerde Antoine 15 uur aan het maken van een ontwerptekening. De eigenlijke tank werd met tin gelast en was klaar na 25 werkuren. |
Kwaliteitshout
De voornaamste materialen voor deze Blériot zijn hout van beuk, populier en ook gelijmd hout. In het originele toestel werd dennenhout, es en populier verwerkt. Antoine : “Ik koop de populier bij een gekende groothandel. De ruw gezaagde, dikke planken laten we een jaar drogen. Pas dan kunnen ze verwerkt worden in de Blériot. Ik ben erg kieskeurig wat het hout betreft. Het moet kwaliteit zijn, zonder noest.” Antoine gebruikt een zeer goede houtlijm, geen speciale vliegtuiglijm.
Lasser wordt schrijnwerker
Antoine is lasser van opleiding. Over zijn vak gaf hij zeventien jaar opleiding aan studenten. Ik was zichtbaar verbaasd dat iemand met dergelijke expertise in de metaalbewerking zo handig is in het werken met hout. Antoine : “Toen ik les gaf had ik iedere week een halve dag vrij. Die mocht ik doorbrengen in onze sectie houtbewerking. Terwijl de leerlingen les kregen van mijn collega’s probeerde ik daar zoveel mogelijk van schrijnwerkerij te leren.”
 | Ook de sjablonen zijn mooi om naar te kijken. Dit is een houten sjabloon voor een rib van het hoogteroer. Met de vier houten blokjes onderaan wordt de rib in de sjabloon geperst. |
 | Het grootste deel van de metalen onderdelen werd door Antoine zelf vervaardigd. De zwarte stukken onderaan (rudder hinges, scharnieren tussen romp en richtingsroer) moeten nog achteraan op de romp worden geklemd. De zwarte haak onderaan is een origineel onderdeel van een Blériot. Het is interessant om dit kleinood te vergelijken met de nieuw vervaardigde stukken. Het is duidelijk dat de mecaniciens van de eerste Blériot minder precies werkten dan onze restaurateur in Koekelberg. Blériot had ook geen technische keuringscommissie die over zijn schouder loerde. We zien hier een stuk van het hoogteroer en het aluminium scharnier tussen het beweegbaar roer en de stabilo. |
Kunstwerk
Al de stukken die Antoine heeft gemaakt zijn werkelijk artisanale pareltjes. Alle onderdelen zijn gemerkt. In de vleugels zitten geen vijzen of nagels, alles werd zorgvuldig gelijmd in vooral uit metaal gemaakte sjablonen. Een van de vleugels wordt vermoedelijk niet bekleed. De bezoeker ziet dan duidelijker het prachtige binnenwerk van de vleugel. De vleugels zijn gemaakt uit populier en gelijmd hout.
Enkele onderdelen liet Antoine op maat maken, zoals het mechanisme van de stick. Het spreekt vanzelf dat die op maat gemaakte onderdelen erg duur zijn. Antoine : “’t Is best om niet te veel de kosten te tellen, anders wordt je daar niet goed van.” Van enkele onderdelen werden al direct verschillende stuks besteld. Hij werkt nu aan de laatste houten onderdelen van het vliegtuig, namelijk het staartstuk met het hoogte- en richtingsroer.
 | De rechtervleugel van de Blériot in het sjabloon. Al de witte, metalen houders werden door Antoine gemaakt. Ook heel wat werktuigen zijn door hem vervaardigd. Op de witte plaat vooraan zal het sjabloon voor het richtingsroer worden klaargezet. |
De herdenkingsvluchten voor de honderdste verjaardag van de eerste Kanaalvlucht (25 juli 1909) heeft Antoine met meer dan een gewone belangstelling gevolgd. Hij bezocht zowel de locatie waar Louis Blériot vertrok (Les Baraques, het huidige Blériot-Plage) als de plaats van de harde landing in Dover. Hij heeft zijn replica grondig kunnen vergelijken met de vliegende exemplaren. Antoine werkt erg perfectionistisch, voor goede restauraties is dat een noodzaak. Zijn werk mag dan ook gezien worden.
Met dank aan Antoine Neckelbrouck (Basilieklaan 347B30, Koekelberg. Tel/Fax 02 414 79 50). Bezoekers zijn welkom. Om organisatorische redenen werd een vereniging opgericht rond zijn replica: “Les Compagnons de l’Aviation Ancienne”. Je kan het project van Antoine steunen door na uw bezoek enkele mooie postkaarten van zijn Blériot te kopen.
 | Een ludiek plekje in het atelier van Antoine. Wijnflessen “Escadrille” en “Le Looping” van verschillende jaartallen getuigen van zijn bezoeken aan de collectie van de Amicale Jean-Baptiste Salis (www.ajbs.fr). |
Frans Van Humbeek
Foto’s: Paul Van Caesbroeck
