Gent, 10 juli 2010. We kunnen ons nauwelijks voorstellen met wat voor een kist Henri Farman iets meer dan een eeuw geleden in Gent de eerste luchtvaartshow gaf. Honderd jaar geleden viel in Gent ook de eerste dode uit de prille Belgische luchtvaartgeschiedenis te betreuren.
Wie de tentoonstelling over de Caters in Brussel bezocht, kon zich afvragen hoe zo’n frêle vliegmachines in de lucht bleven. Een loods –het woord piloot bestond zelfs nog niet– bestuurde toen zijn aeroplaan meer met touwtjes dan met instrumenten. Als we nu lezen dat zelfs de meest technologisch ontwikkelde vliegtuigen nog crashen, is het dan te verwonderen dat één van deze pioniers –of liever avonturiers– zijn prestatie niet zou overleven? Het eerste Belgische slachtoffer was Daniel Kinet, hij verongelukte in Gent op 10 juli 1910. Hij was het twaalfde slachtoffer in de korte geschiedenis van de luchtvaart.
Kinet de ballonvaarder
Daniel Kinet werd te Jumet geboren op 2 februari 1884. Hij startte zijn korte loopbaan als ballonvaarder, de meest bedreven luchtvaarttak in een periode dat er van vliegtuigen nog geen sprake was. Bij de oprichting van de Aéro-Club des Flandres te Gent in 1902 eindigde hij derde bij de ingerichte ballonopstijging. Zijn naam was ook niet weg te denken bij talrijke andere dergelijke manifestaties in het Gentse. En iedere opstijging van een “lochtbal” op de terreinen van de vroegere dierentuin van Gent aan het Muinkpark, het speelplein aan het Citadelpark of het Sint-Pietersplein, lokte telkens een enthousiaste menigte. Enkele jaren later zou de Gentse ballonvaarder Ernest Demuyter trouwens de felbegeerde Gordon-Bennett Beker voor ons land in de wacht slepen.
 | Daniel Kinet en zijn Farman. |
Vluchten op het Farmanplein
Als leerling van Henri Farman bekwam Daniel op 1 februari 1910 zijn vliegbrevet (het tweede in België na de Caters) en op 17 maart 1910 de titel van “leraar in het vliegen”. Voor de opluistering van de “Gentsche Fieste” in juli 1910 nodigde de « Aeroclub der beide Vlaanderen » Daniël « Dani » Kinet uit om met zijn toestel verschillende vluchten van op het in de volksmond bekende Farmanplein uit te voeren. Dit was niet meer dan een uitgestrekte zanderige vlakte aan de Muide in Gent. Van enige infrastructuur geen sprake: enkel een lazaret en een primitieve in de haast in elkaar getimmerde loods of hangar om het toestel enige bescherming te bieden bij al te barre weersomstandigheden. Wanneer het weer vliegen onmogelijk maakte, werd een zwarte vlag geheven.
Kinet kwam om 8 uur ‘s morgens op 24 juni te Gent aan. Het toestel was een tweedekker met Farman-onderstel voorzien een zevencilinder als motor en een vleugeloppervlakte van 40m². « Naar men ons meedeelt, » vermeldde de Gazette van Gent op 4 juli, « blijft de heer Kinet, te Gent tot na de Kermis; hij zal voortaan bij goed weder, alle dagen vliegen, te beginnen van 4 ure ( n.v.d.r., 16 uur) ».
Op zaterdag 25 juni voerde Kinet zijn eerste vlucht uit, enige minuten voor 8 uur ‘s avonds. Hij verhief zich 3 tot 4 meter hoog, met sterke wind, en legde 3 tot 400 meter af, een hele prestatie voor die tijd! Het door Farman in 1908 gevestigde -voor ons thans onvoorstelbare- hoogterecord bedroeg 10 meter en de langste vlucht 1.050 meter!
Met passagier
Telkens als het weer het toeliet, voerde Kinet zijn vluchten uit, tot zelfs 40 km ver boven de Dokken, Evergem, de wijk Muide, Oostakker en Sint-Amandsberg. Tijdens zijn vlucht op dinsdag 4 juli behaalde Kinet de Prijs van de Aeroclub van België van 500 BEF, uitgeschreven voor de eerste officieel vastgestelde vlucht in België op een hoogte van 30 meter. Volgens de berekeningen van kapitein Kram en luitenant Thorn haalde hij zelfs 53 meter. Voor het overvliegen van het kanaal Gent-Terneuzen over twee kilometer sleepte hij de prijs Fierens, bestaande uit een gouden medaille, in de wacht. Vrijdag 8 juli vloog hij samen met een passagier, Falzolgher (bestuurder van de Nieuwe Cirk?). De volgende dag, zaterdag, nam hij Van Dooren als passagier mede. De vluchten duurden elk 10 à 15 minuten en bereikten een hoogte van 175 meter.
Crash op 10 juli
Op 10 juli begon de Gentse kermis. In het vooruitzicht van gunstige weersomstandigheden had Kinet de nacht doorgebracht in de nabijheid van zijn hangar. Even voor 5. 30 uur beval hij zijn mechaniekers de tweedekker uit de hangar te halen, en begon met de voorbereidselen voor zijn vlucht.
Reeds om 6 uur ‘s morgens maakte Kinet gedurende 20 minuten (volgens andere bronnen 16 à 17 min) een eerste vlucht over Drongen, Mariakerke, de Brugse Poort en de Muide op een hoogte van 80 tot 90 meter. Na een korte rustpauze, zag hij opnieuw zorgvuldig alle delen van zijn toestel na alvorens een tweede vlucht te ondernemen waarbij hij gedurende een achttal minuten rondjes boven het plein uitvoerde alvorens richting Oostakker te vliegen. Hij draaide zich rond de torens van de basiliek van Oostakker-Lourdes om terug op het plein te landen, onder luid applaus van de zeldzame toeschouwers. Nogmaals zag hij de verschillende motor- en andere onderdelen van het toestel na. Hij stelde zelfs een soort wedstrijd voor aan zijn verloofde, die hem per auto zou volgen, voor wie het eerst zou aankomen. Om 9.32 uur of 9.35 uur steeg hij op voor zijn derde proefvlucht richting Brugse Vaart als voorbereiding op de vlucht naar Oostende langs het kanaal Gent-Brugge-Oostende. Daar hoopte Kinet te landen op het strand voor de tribune van Koning Albert aan de Koninklijke villa. Na het opstijgen zagen de toeschouwers hoe het toestel eerst naar rechts zwenkte in plaats van naar links, alvorens van op een hoogte van 50 meter neer te storten naast of in een aardappel- (of graan-) veld in de buurt van de nieuwe haveninstallaties.
Eerste hulp
Wat was er gebeurd? Toen de piloot poogde bij de zwenking zijn evenwicht te herstellen, knakte een spankabel van een der vleugels af. Daarbij blokkeerde de schroef, op een honderdtal meters van de woning van schepen Siffer. Volgens andere getuigen was een kabel van het staartroer losgekomen. Het neerkomen was verschrikkelijk. Een boom langs de weg was volledig versplinterd. Van het toestel bleef alleen een hoop schroot over. Enkel de motor en de wielen van het onderstel waren nog gaaf. De zetel van de bestuurder was weggerukt. Volgens de enen werd hij omgekeerd teruggevonden vrij diep in de grond en lag de levenloze piloot op enige afstand ervan, waarbij men veronderstelde dat hij nog uit het toestel was gesprongen, om bij de val niet door zijn toestel verpletterd te worden. Volgens een andere zeldzame ooggetuige, zat Kinet in een semicomateuze toestand op zijn zetel, de handen rond de stuurknuppel geklemd, met bebloed hoofd recht tegenover zijn motor. Ook vreesde men dat het glas van zijn gebroken bril het oog geraakt had.
De verbouwereerde toeschouwers op het plein, die het gebeuren gevolgd hadden, snelden toe. Onder de eersten ter plaatse bevonden zich dokter De Raeve, en schepen Siffer, waarnemend burgemeester, waarvan het buitenverblijf zich te Oostakker bevond. De brandweer had van op haar toren het ongeluk gezien en alarm geslagen. Ook zijn 23-jarige verloofde was op het plein aanwezig, maar toeschouwers hielden haar tegen. Verkeerdelijk werd vermeld dat het om zijn echtgenote ging, maar hij had zich wel voorgenomen binnenkort te trouwen. Zij had hem nog voor de vlucht de hand gedrukt en goede reis gewenst.?
Een getuige ging ijlings per auto dokter Claus uit Oostakker halen. Kinet werd eerst naar het lazaret op het plein overgebracht voor een eerste verzorging. Nadien werd hij per ziekenwagen overgebracht naar de kliniek van de dokters Laroy en Willems aan de Kasteellaan te Gent. De resten van het toestel werden overgebracht naar de loods op het Farmanplein.
Kinet was intussen tot het bewustzijn teruggekeerd en kon aantonen dat hij vooral leed aan de borst. Zelf kon hij nog de oorzaak van het ongeluk verduidelijken: volgens hem was bij het zwenken, toen hij zijn toestel terug in evenwicht wilde brengen, één der kabels van de vleugels gebroken waardoor het toestel begon te tollen.
Operatie
Over de aard en de ernst van zijn verwondingen circuleerden de meest uiteenlopende versies in de kranten. Daarom publiceerde « het geneeskundig gesticht » op 12 juli een mededeling: « Gent, 12 juli 1910.
Om een einde te stellen aan de tegenstrijdige geruchten door de dagbladen opgenomen, zenden de genees-heren het volgende bericht: M. Kinet, bij zijn intrede in het gesticht der doktoors Willems en Laroy, was aangedaan benevens weinig gevaarlijke wonden aan het hoofd en eene breuk aan eene hand, door eene erge bloedstorting in de buik, gepaard met bloedwateren. Een nauwkeurig onderzoek deed vaststellen eene scheuring der rechter nier en waarschijnlijk van andere organen. Maar de staat van de gekwetste liet niet toe onmiddellijk tot eene operatie over te gaan.
Des anderendaags, maandag, de toestand een weinig verbeterd zijnde ten gevolge der ingestelde behande-ling, is men kunnen overgaan tot het openen van den buik. De scheuring der nier werd bevestigd, alsook eene scheuring van het buikvlies. De gekwetste deelen werden toegenaaid. De zieke heeft de behandeling goed verdragen.
Heden dinsdag, na eene raadpleging om 10 uure, ‘s morgens, hebben de geneesheren zo voldoende mogelijk gevonden, zelfs enige hoop latende. (get.) Dr. Willems, Dr. Laroy, Dr. De Raeve, Dr. Claus »
 | Grafzerk van Daniel Kinet op de begraafplaats van Vorst (grondgebied Alsemberg). (Foto Steven Volckaerts) |
Kinet bezweek echter op 15 juli op 26-jarige leeftijd aan hartproblemen te wijten aan de heelkundige ingre-pen in de kliniek van Dr. Willems en Dr. Laroy. Twee dagen voorheen had zich reeds een aanval voorgedaan, die bezworen werd, maar de volgende aanval tussen 8 en 9 uur op 15 juli werd hem fataal. De Gazette van Gent publiceerde op dezelfde dag het volgende bericht: « Daniel Kinet stierf heden morgend om 1 ½ ure, aan een hartcrisis. Zijn vrouw, de heer dokter Laroy en twee ziekenverpleegsters bevonden zich aan het bed van de stervende die enkele zeer vriendelijke woorden stuurde tot de hem omringende personen. En tot zijne vrouw een zwak ‘au revoir’. Kinet is zonder het minste lijden zachtjes ontslapen. De trekken van zijn gelaat staan heel rustig, zoo, dat de verongelukte schijnt ingedommeld”. Volgens een andere krant waren, naast zijn verloofde, ook zijn twee broers en nog een paar vrienden bij zijn overlijden aanwezig.
Begrafenis
Onjuist werd in de kranten vermeld dat hij op de Westerbegraafplaats werd begraven – in de registers van de Westerbegraafplaats ontbreekt hiervan trouwens ieder spoor! Wel vond daar op 17 juli een burgerlijke plechtigheid plaats waarna zijn stoffelijk overschot op 20 juli werd overgebracht naar Brussel. Bernard Wilkin uit Luik en Steven Volckaerts vonden intussen het sterk verwaarloosde graf terug op het kerkhof van Vorst (Alsemberg). Wordt het nu aan de vergetelheid onttrokken en in ere hersteld? (zie ook onze database, webh01.ua.ac.be/blp/content/gedenksteen-daniel-kinet)
Verwaarloosd monument en straatnaam
De plaats van het neerstorten van Daniel Kinet kon nauwkeurig bepaald worden dank zij getuigenis van een landbouwer die ooggetuige was van de crash. Op 10 juli 1912 werd op de plaats van het ongeluk, aan de Singel, een gedenkteken opgericht van architect Léon David in opdracht van de Aeroclub. De rotsblok in graniet werd door het huis H.J.Dubois (Muinkaai-Gent), omgevormd tot een monument met volgende tekst:
“Ici tomba le 10 juillet 1910 la première victime de
l’aviation en Belgique
Daniel Kinet
Erigé par souscription
Aéro-Club des Flandres”
 | Inhuldiging van de gedenksteen voor Daniel Kinet. (La Patriote Illustré, 11 augustus 1912, archief Jean-Pierre Lauwers) |
Het werd onthuld op zondagnamiddag 4 augustus 1912. A.de Breyne, voorzitter van de Aéro-Club des Flandres droeg het monument over aan de stad Gent. Er volgde een toespraak van de la Hault, voorzitter van de Aéro-Club de Belgique en een van de voorzitter van La Société des Aviateurs. In naam van de stad nam Burgemeester Braun het monument in ontvangst.
De gedenksteen staat er heden ten dage nog steeds op de exacte plaats aan de Singel, die eerst Aeroplaanlaan, later Vliegtuiglaan genoemd werd. De locatie bevond zich midden in het Gentse havengebied. Spijtig genoeg geraakt het stilaan in verval: de letters zijn niet of moeilijk meer leesbaar, de “N” van Kinet zelfs voor een gedeelte weggekapt, en het is omgeven door onkruid. Onlangs beloofden de stadsdiensten het (eindelijk!) een opknapbeurt te geven.
In Gent werd een straat naar Kinet genoemd, de Daniel Kinetstraat en een brug, de Daniel Kinetbrug die verdween na het droogleggen in 1953 van het Ringkanaal, dat evenwijdig liep met de Singel. Tenslotte een Daniel Kinetmars gecomponeerd door Geo de Roo uit Ledeberg (Janssens, Suzanne, In het Openluchtmuseum te Gent, de Arteveldestraat, p. 108-110 ( via G.Antheunis, Stadsarcheologie Gent).
Daniel en Nicolas
Vermelden we nog dat in » Oorlogsnood, Virginie Lovelings’ dagboek 1914-18 « , de schrijfster op datum van 6 maart 1915 vermeldde : « te Port Arthur, ook Farmanplein genaamd, omdat de luchtvaarder Farman, de eerste, die in Gent poogde op te stijgen, er het leven liet, een uitgestrekte zandvlakte, even buiten de bebouwde stad en in de nabijheid van de Terneusche vaart, …“ Blijkbaar verwarde ze Kinet met Farman.
Daniel Kinet wordt op foto’s dikwijls verward met Nicolas Kinet. Deze laatste, afkomstig uit het Luikse en
ten onrechte een broer van Daniel vernoemd – hij was zelfs geen familie – kwam nog geen maand later, op 3 augustus 1910, om te Stockel, tijdens “La Grande Quinzaine de l’Aviation”.
 | Het monument Daniel Kinet in Gent. Het verwaarloosde monument en de omgeving stralen niet echt respect uit voor onze luchtvaartpionier. (Foto Paul Van Caesbroeck) |
Er circuleerde eveneens een volksliedje, dat ongeveer als volgt klonk (volgens Frédéric André, Avions 157):
“C’est Kiki, c’est Kinet qui vole
Avec sa machine à petrole
Si Kiki n’avait pas volé
Kiki ne serait pas tombé ».
Of het liedje betrekking had op het neerstorten van Daniel of Nicolas Kinet kan niet uitgemaakt worden.
De zwarte lijst van vliegtuigongelukken zou in de periode 1910-1914 nog aangevuld worden met John Verrept, René Olbrechts, Hanouille en Fernand Verschaeve.
Meer info vind je ook in de publicaties “Kroniek van de Luchtvaart in en rond Gent” ( Piet Dhanens en
FrederikVanderstraeten) en “100 Jaar Luchtvaart boven Gent, Deel I tot 1939” ( Piet Dhanens).
Op Internet vind je niet minder dan 32 sites die naar Kinet verwijzen, tot in de Verenigde Staten toe:
(earlyaviators.com/ekinetda.htm).
Tekst en foto’s: Piet Dhanens
