Baden-Würtemberg (Duitsland), 17 augustus 2011. Nicolas Flosbach en Susi Mikulic laten voor fotograaf Jan Vanhulle het Dornier Museum in Friedrichshafen baden in het licht, een spektakel van de Amerikaanse lichtkunstenaar James Turrell. Net zo mooi wordt het als bij Midzomernacht, Sint-Elmusvuur of bij zonnebrand en zonnewinden. Haast mooier wordt het, dan de vliegtuigen die in dit museum een thuis hebben gevonden: deze van Claudius Dornier.
 | Claudius Dornier. Onbekend is onbemind, totaal onterecht natuurlijk. |
Dornier, een vliegtuigbouwer
Claude Dornier, een Beier van geboorte (1884-1969) gaat na zijn ingenieursopleiding aan de slag bij Zeppelin. Zijn belangstelling gaat niet alleen uit naar luchtschepen maar ook en misschien wel vooral, naar vliegboten. Eens WOI achter de rug, bouwt Dornier onder de aanduiding Do-X, de Wal, een twaalfmotorige (2×6) vliegboot met krachtbronnen van Siemens, 550 pk, later van Curtiss, 615 pk. De Wal neemt dan 100 passagiers aan boord, hetgeen een unicum is in die jaren van de vorige eeuw. In 1929 zouden er zelfs 169 mensen mee aan boord gaan waardoor de Wal een van de drie grootste vliegboten ter wereld is geworden (met de Saro Princess en de Spruce Goose).
Het luchtvaartbedrijf Dornier dat van start ging in 1922, is nu nog aan de slag met vliegboten maar bouwde intussen tal van opmerkelijke landvliegtuigen die ook bij ons hebben gevlogen of nog in dienst zijn. Het bedrijf bleef overeind met de productie in licentie van F-104, Bell 205 en A300 tot het in 1985 opging in de groep Daimler-Benz en in 1996 verkocht raakte aan het Amerikaanse Fairchild dat op zoek was naar knowhow voor de bouw van een klein- toto middelgroot lijnvliegtuig, de Do-328 (528/728/928) met prop- en vooral straalmotoren.
Een beetje veel Dornier in België: Do-27
7 oktober 1960. De eerste drie toestellen die het Lichte Vliegwezen van de Belgische Landmacht bij het Duitse Dornier heeft besteld, landen te Brasschaat. De piloten zijn Depermentier, Jeangette en Arnhem. Het eenmotorig verbindingsvliegtuig dat extreem kort kan opstijgen en landen (STOL) is van het type Do 27-J2. De Belgen hebben er twaalf besteld. Zes worden gestationeerd bij het 16de smaldeel LtAvn in Butzweilerhof in de BSD (Belgische Strijdkrachten Duitsland); de overige zes krijgen Brasschaat als basis. In maart van het jaar 1977 worden na 17 jaar, deze Dorniers uit dienst genomen.
 | Kinderen leren van vliegtuigen houden in hun spel. Hier schuifaf uit een nagebouwde Do-27. |
Een beetje veel Dassault en weinig Dornier in België: A-Jet
Van de Frans-Duitse Alfa Jet van Dassault-Dornier, bestelt de Belgische Luchtmacht 33 stuks. De keuze valt evenwel op de Franse E-versie die door Sabca als de Alpha Jet 1B wordt geassambleerd (1978-1980) en later als de Alpha Jet JB+ (2000). De A-Jets moeten in Belgische dienst blijven tot 2015.
 | Wat een mooie jet is dit toch. |
Een weinig Dornier in België: Do-328
Een andere verschijning in België was heel kortstondig deze van de regionale luchtvaartmaatschappij Welcome Air uit het Oostenrijkse Tirol die in een Fairchild-Dornier Do-328 in 2002 en opnieuw in 2007, skivluchten vloog tussen Deurne en Innsbruck . De Dornier 328 die Welcome Air inzette, bood 32 plaatsen.
Spijtig maar mooi einde …
Fairchild-Dornier had met de Do-328 hele grote plannen en zelfs al Lufthansa als lanceerklant voor de Do-728/928. In 2002 was het sprookje uit. Van de Do-328 staat het prototype D-BEJR uit 1998 met c/n 3021 verweesd opgesteld aan het mooie Dornier Museum dat in 2009 de deuren opende, pal naast de lokale luchthaven EDNY.
 | Weinig begin en vooral einde van een mooi sprookje: de Do-328 JET. |
… in een museum
Het Dornier museum te Friedrichshafen is gelegen in een streek die gewoonweg luchtvaart ademt. Je moet er ooit ‘s heen, ook al omdat je er heerlijk kunt wegdromen tijdens een boottocht op de Bodensee, die de Duitsers, Zwitsers en Oostenrijkers delen.
“Iedereen kan een pionier zijn”, is de centrale boodschap van het museum dat direct aan het vliegveld is gelegen en waarvan het gebouw 100 spannende jaren lucht- en ruimtevaart laat ontdekken.
Het gebouw doet aan een hangar denken en dat is het ook, maar dan een super grote met een oppervlakte van 5.000 m2 waar meer dan 400 modellen staan opgesteld waaronder twaalf originele vliegtuigen van Dornier. Er staat ook een volledige replica van de Dornier Mercur uit 1925.
 | Bezoekers van het museum worden in de foyer verwelkomd door bekende luchtvaartpioniers. |
Bezoekers van het museum worden in de foyer verwelkomd door bekende luchtvaartpioniers: Leonardo Da Vinci is er een van. Trappen brengen de bezoeker daarna in de museum box waar een videomontage loopt van beelden van vroeger en nu. Grootser dan ooit eerder gezien en mooi, mooi, uitzonderlijk mooi. De bezoeker wordt er zowaar stil van. Diverse ruimtes volgen elkaar op. Ze tonen de vele ontwerpen van Claude Dornier, vooruitstrevend voor zijn tijd en visionair. Het is ongelooflijk wat die man presteerde, en tot onze schande, is het werk van deze Duitser ons eigenlijk onbekend en dus onbemind, want zie: lijkt de Catalina niet verdacht veel op één van zijn vele ontwerpen?
Elk tijdperk wordt in het museum uitvoerig belicht, ook WO2 met de massaproduktie van bommenwerpers die tot boven Londen uitzwermden. Er is de Do-335, de snelste propellergedreven vliegmachine ooit. Ook ervaren we als bezoeker de desastreuze gevolgen van de geallieerde bombardementen die voor de firma Dornier en zijn werknemers en de bevolking in het algemeen, een gesel zijn geweest. We zien daarna de heropstanding van de firma met hypermoderne weefgetouwen, de niersteenverbrijzelaar, de deelname aan de ruimtevaart waarvan zeven ruimtesondes te zien zijn in het museum, het zijn exacte kopieën van deze die de ruimte in vlogen; blijkbaar maken ze die steeds in het tweevoud … en dan de militaire ontwikkelingen die terug een hoge vlucht nemen…
 | Tachtig jaar geleden vloog de Do-X Wal als eerste long haul carrier over de Atlantische Oceaan. |
De tijdelijk tentoonstelling over de Do-X
Tachtig jaar geleden vloog de Do-X als eerste long haul carrier over de Atlantische Oceaan. De mastodont met plaats voor aanvankelijk 66 passagiers, ontworpen door Claude Dornier en gebouwd in Altenrhein, luidt op 5 november 1930 een nieuw tijdperk in voor het internationale luchtverkeer: de Do-X begint aan een vlucht naar de Nieuwe Wereld. De tijdelijke tentoonstelling belicht de techniek, de ontwikkeling en de geschiedenis van de Do-X in die jaren dertig. We vinden veel herinneringen aan deze vluchten, van het gastenboek over mooi porselein tot getuigenissen over het moeizame verloop van de vluchten van deze reuzenvliegboot. De bemanningen kregen ook voor het eerst blauwe uniformen aangemeten zoals we die tot op vandaag nog zien bij elke luchtvaartmaatschappij. En dan die foto’s, al die foto’s, … je kan er als fotograaf maar van dromen om van zo’n tijdsperk getuige te zijn geweest, en alles nog zwart-wit en van een uitzonderlijke kwaliteit. Ja, vaklui waren het zeker, die voorouders van ons, en dat in alle opzichten!
 | Toen was rookverbod in het salon nog niet aan de orde van de dag … |
Het bezoeken waard
Het prachtige Dornier Museum (http://www.dorniermuseum.de) is een aanrader. Blijf zeker ook in de buurt overnachten -er is een IBIS hotel binnen wandelafstand- want de Amerikaanse lichtkunstenaar James Turrell nam het museumgebouw onder handen zodat zich een formidabel lichtspel ontplooit. Deze werd die middag nog eens extra gecontroleerd opdat bij het invallen van de avond (en de ochtend), het spektakel door ondergetekende voor Hangar Flying optimaal kon worden gefotografeerd, waarvoor dank.
 | Het lichtspel van James Turrell in een fotomontage, een toeristische ansichtkaart waardig. |
Tekst en foto’s: Jan Vanhulle
