Eigenbrakel, 13 februari 2013. In het eerste deel vorige maand gaven we een introductie van de geschiedenis van pilotenhorloges, legden we de basisfunctionaliteiten uit en stelden we onze sponsor Hamilton voor (www.hamiltonwatch.com). Deze maand gaan we verder met de uitleg van de rekenring, en andere meer exotische functionaliteiten die sommige horloges hebben.
E6B
Het meest tot de verbeelding sprekende onderdeel van een échte pilotenhorloge is de rekenschijf. Dit zijn eigenlijk twee ringen met een cijferschaal, waarvan er één draaibaar is. De bedoeling ervan is om op eenvoudige wijze vermenigvuldigingen en delingen te kunnen maken, en zo een regel van drie te kunnen toepassen. Een voorbeeld is het berekenen van de totale vliegtijd op basis van de snelheid. Men gaat in drie stappen tewerk:
 |
1. Draai de gevlogen snelheid op de buitenste ring tegenover de 60 van de binnenste ring. In dit voorbeeld vliegen we 100 knopen.
2. Zoek op de buitenste ring de afstand die gevlogen moet worden. Natuurlijk moet dit in dezelfde eenheid gezet worden als de snelheid: als je deze afleest in km/h moet de afstand in kilometer zijn. Lees je de snelheid af in knopen, zal de afstand in nautische mijlen gegeven moeten worden. Stel dat we nog 70 mijl moeten afleggen.
3. Lees eronder af hoeveel minuten de vlucht gaat duren. In dit geval zijn we binnen 42 minuten op onze bestemming. (Foto Peter Snoeckx)
Het valt je op dat zowel ‘6’, ’60’ als ‘600’ door hetzelfde getal weergegeven worden. Het is dan aan de piloot om te weten welke grootteorde toegepast moet worden.
Er valt ook omgekeerd te werken. Omdat de wind in vlucht slechts bij benadering gekend is, is het nuttig om de snelheid te berekenen na verloop van een gekende afstand in het begin van de vlucht. Draai hiervoor de afgelegde afstand over de verlopen tijd, en boven de ’60’ lees je de gemiddelde snelheid af.
Ik gebruik de rekenring ook dikwijls om te berekenen wanneer de daling ingezet moet worden:
 |
1. Draai de gevlogen snelheid op de buitenste ring tegenover de 60 van de binnenste ring. In dit voorbeeld dalen we aan 120 knopen. De snelheid zal altijd wat hoger liggen dan de kruissnelheid omdat je de motor vermogen wil laten leveren zodat er geen té plotse koeling optreedt.
2. Zoek op de binnenste ring het aantal minuten dat je moet dalen. Dit is de te verliezen hoogte in duizend voet maal 2. Als we dus op 3.500 voet vliegen, en we naderen een vliegveld met een circuithoogte van 1.000 voet, moeten we 2.500’ verliezen. Dit is dus 2,5 keer duizend voet waar we tegen 500 voet per minuut 5 minuten over doen. Dalen tegen een hogere snelheid dan 500 voet per minuut gaat ten koste van het comfort van de passagiers.
3. Lees eronder af op welke afstand de daling ingezet moet worden, in dit geval op 10 mijl. (Foto Peter Snoeckx)
Voor bepaalde omrekeningen die frequent gebeuren, zoals deze om kilometer per uur om te rekenen naar knopen (ter informatie: 1 knoop = 1,852 km/h), zijn op bepaalde horloges vaste aanduidingen voorzien.
 |
Een standaard omrekening van knopen naar kilometer per uur: hier wordt 120 knopen (1) omgerekend naar 222 km/h (2). (Foto Peter Snoeckx)
De nauwkeurigheid van deze rekenring is natuurlijk niet zo groot als van een rekenmachine, maar dit hoeft niet per se. Belangrijker in de luchtvaart is om alvast een idee te hebben binnen een grens van 10%. Tegenwoordig maken piloten voor het voorbereiden van een vlucht natuurlijk gebruik van computers, maar toch leert iedere piloot nog altijd om te werken met een rekenschijf. Bovendien is een mechanische oplossing betrouwbaarder dan een elektronische waarvan de batterijen vroeg of laat toch eens leeg zijn.
Ook in het dagelijkse leven kan de rekenring een handig tooltje zijn om bijvoorbeeld bedragen in vreemde munten om te rekenen naar Euro. Je hoeft slechts één keer de wisselkoers te selecteren, en vervolgens kan je eenvoudig aflezen hoeveel die Amerikaanse camera op eBay, of dat leuke souvenir op de markt in Vietnam, nu eigenlijk kost.
 |
1. Draai de wisselkoers boven de ’10’. In het voorbeeld betalen we 13,5 dollar voor 10 euro
2. Zoek op de buitenste ring het bedrag in de vreemde munt – hier bijvoorbeeld 75 dollar. Eronder lees je dan het bedrag in euro af, in dit geval 56 euro. (Foto Peter Snoeckx)
Digitaal logboek
In plaats van een E6B, bieden sommige modellen de mogelijkheid om op een eenvoudige manier de vliegtijd te registeren. Start de tijd wanneer je de motor start, nog eens drukken bij take-off en afsluiten bij de landing. Je horloge houdt dan exact de verschillende tijden bij, klaar om over te schrijven in het logboek.
 | De ‘Flight Timer’ van Hamilton houdt bij wanneer je gestart en geland bent. Het horloge werd ontwikkeld in samenwerking met de piloten van Air Zermatt. (Foto Hamilton) |
De ‘Flight Timer’ van Hamilton houdt bij wanneer je gestart en geland bent. Het horloge werd ontwikkeld in samenwerking met de piloten van Air Zermatt. (Foto Hamilton)
Nog andere horloges bieden dan weer een ingebouwd kompas, een baro-/hoogtemeter en de temperatuur. Dit kan misschien handig zijn om tijdens de vluchtvoorbereiding de drukhoogte te berekenen, maar in de lucht lijkt mij dit als backup-instrument niet echt praktisch of nuttig.
Nuttig in geval van een crash is een noodzender die verwerkt zit in sommige modellen. Je moet dan natuurlijk wel de crash eerst overleven om deze te activeren, en hou er ook rekening mee dat deze op een frequentie van 121,5MHz werkt. Deze noodfrequentie wordt stilaan uitgefaseerd ten voordele van satellietbakens op 406MHz.
Extra’s
Naast de hoger gemelde eigenschappen, kan een pilotenhorloge nog een aantal extra functionaliteiten bezitten. De aanduiding van een tweede tijdszone is populair voor ‘jet jockeys’ die de hele wereld rondvliegen.
Vrijetijdspiloten die met een open ultralicht toestel vliegen zullen dan weer een langer bandje appreciëren zodat ze de horloge kunnen aandoen over de mouw van hun overall.
Maar meer nog dan het functionele zullen piloten voor zo’n horloge kiezen omdat ze ‘mooi’ zijn. Omdat geen enkel horloge alle bovenstaande functionaliteit bevat, zal ieder piloot voor zich moeten uitmaken wat voor hem belangrijk is… en waarschijnlijk dat de looks toch nog een doorslaggevend argument blijven.
Peter Snoeckx
