Weelde, 23 juni 2014. Op 31 december 1951 besliste de ministerraad bij hoogdringendheid om in Weelde een vliegveld te bouwen. Van voorafgaande informatiecampagnes naar de bevolking toe was geen sprake. Begin 1952 kwam de lokale boswachter in de gemeentebossen plots een landmeter tegen die in opdracht van de militaire overheid bomen liet vellen. Het boek ’60 jaar vliegen in Weelde’ is gevuld met zowel technische details als prettige anekdotes over de vliegerij.
 |
De auteurs van het boek, André en Dirk Jansens, zijn beiden geboren in Weelde. Dirk woont in Turnhout. Hij is een fervent modelbouwer en een gepassioneerd vliegtuigspotter. André is woonachtig in Sint-Truiden. Als militair piloot vloog hij ondermeer op Thunderstreak (Florennes), Mirage (Florennes en Bierset) en F-16 (Kleine-Brogel). Als Kolonel Vlieger Stafbrevethouder was hij korpsoverste in Kleine-Brogel van 1989 tot 1992.
De broers Jansens zijn er zeer goed in geslaagd om de lezers wegwijs te maken in de internationale machtsverhoudingen van na de Tweede Wereldoorlog. In april 1949 werd onder een aanhoudende communistische druk de NAVO opgericht om de militaire balans in evenwicht te houden. Midden jaren vijftig bereikte de dreiging vanuit het Oostblok een hoogtepunt. Omdat grondtroepen het tij niet konden keren werd meer en meer beroep gedaan op een vernieuwde tactische luchtmacht. Vooral de Amerikanen voorzagen de bondgenoten van honderden vliegtuigen die van op vernieuwde of nieuw aangelegde vliegvelden moesten opereren. Een van deze vliegvelden was Weelde. De auteurs hebben in dit boek zeer veel aandacht voor de eigenlijke bouw en de latere aanpassingswerken van het vliegveld. Zowel piloten als grondpersoneel komen uitgebreid aan het woord, dikwijls geïllustreerd door foto’s die de militairen zelf maakten tijdens hun verblijf in tenten. In 1954 was het niet het communistische gevaar maar de slechte infrastructuur van het nieuwe Kleine-Brogel, dat de eerste straalvliegtuigen in Weelde doet landen.
Informatie rond oefeningen voor een atoomoorlog is doorgaans zeldzaam te vinden. In dit boek vindt de lezer enkele minder bekende feiten. Om de gevolgen van een atoomoorlog te ‘beperken’ (what’s in a name) organiseerde de NAVO het New Look concept dat gevechtsvliegtuigen verspreide over zoveel mogelijk vliegvelden, o.a. in Weelde. Militaire oefeningen moesten de Belgen leren om New Look in de praktijk te gebruiken. Tot midden 1958 zouden jachtsmaldelen uit Beauvechain, Chièvres en Koksijde er tijdens oefenperiodes verblijven. Wanneer begin de jaren zestig de Koude Oorlog opnieuw oplaaide –met ondermeer in 1961 de Berlijnse crisis– werd het vliegveld weer intens in gebruik genomen door diverse smaldelen.
De politieke veranderingen en de hoge kosten om reservevliegvelden open te houden deden ook Weelde de das om. In 1975 werd Weelde van de NAVO-inventaris geschrapt en België kreeg terug de verantwoordelijk voor het onderhoud van het terrein. Mirages van Bierset en transportvliegtuigen van Melsbroek gebruikten Weelde in de jaren tachtig terug als oefengebied.
Het einde van de Koude Oorlog had in de jaren negentig grote gevolgen. NAVO-loodsen gingen over in Belgische handen en werden ondermeer gebruikt voor de opslag van militair materieel, o.a. voor Mirages en F-16. Een mens krijgt kippenvel bij het zien van de foto’s van o.a. Jos Schoofs, beelden die de ontmanteling tonen van F-16’s. Natuurlijk vermelden de auteurs ook het depot van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Anno 2011 bood Weelde onderdak aan asielzoekers. Nu blijft Weelde bekend als oefencentrum, o.a. voor de para’s.
In Weelde ontstond een goede samenwerking met de burgerluchtvaart, het veld werd een zweefvliegcentrum voor de Kempische Aero Club, de Luchtkadetten en Vlaamse Zweefvlieg Academie. Defensie werkt nu samen met Natuur en Bos voor het onderhoud van het gebied. In dit boek gaat de meeste aandacht natuurlijk uit naar de vliegoperaties, maar ook de verhalen van ondermeer archeologische opgravingen, geologische boringen (tot op 528 meter!), reiniging van startbanen (KLARUW) en VITO-operaties met onbemande vliegtuigen konden mij boeien.
De auteurs hebben gebruik gemaakt van opmerkelijke archiefstukken, ondermeer van notulen van ministerraden. Tot eind 1954 werden daar de grenzen afgezet, waarbinnen de jonge Belgische Luchtmacht moest groeien, in overleg met de NAVO. Paragrafen uit archiefstukken werden voortreffelijk afgedrukt, dat geeft het boek een grote toegevoegde waarde. De drukker (www.impressa.be) en de vormgever (www.icarusdesign.be) hebben prima werk afgeleverd, zowel documenten als foto’s komen goed tot hun recht. De auteurs konden duidelijk gebruik maken van enkele doorgaans erg gesloten archieven. Tussen de kleurfoto’s zitten pareltjes als deze die genomen zijn uit filmbeelden uit 1954 van Ltn Kol Graaf Ivan ‘Duke’ du Monceau de Bergendal. Danny Paessens zorgde voor de aantrekkelijke cover. Beslist het vermelden waard zijn de zeer gedetailleerde zijaanzichten van vliegtuigen die in Weelde verbleven, door Bob Block. Deze laatste heeft zijn kwaliteiten als profile tekenaar al langer bewezen.
Het boek is absoluut niet duur (29,95 euro), vermoedelijk omdat de auteurs (niet storende) publiciteit hebben opgenomen in hun publicatie. Die komt ondermeer van ADB Airfield Solutions. De firma die vooral bekend staat om het plaatsen van luchthavenbebakening komt trouwens ook ter sprake in het boek. Oprichter Adrien De Backer (vandaar ADB) was aanwezig op het schenken van de erewijn toen ‘zijn’ ADB-baanverlichting in 1955 voor het eerst in Weelde werd aangestoken. De auteurs hebben veel aandacht voor de firma’s die actief waren bij de aanleg van het veld. Twee foto’s van de infrastructuur vind ik toch wel merkwaardig. De eerste is een luchtfoto van het vliegveld met daarop kleine beelden van vroegere of nu nog aanwezige (vervallen) gebouwen. Voor de tweede foto verdienen de auteurs meer dan een frisse pint. Bouwfirma’s die beton gieten voor startbanen plaatsen per gegoten segment datumstempels in het beton. Van die stempels hebben André en Dirk foto’s genomen en die uitgezet op een stafkaart. Ondermeer dank zij dit werk konden beide heren prima de vordering der werken illustreren.
Generaal Vlieger Gerard Van Caelenberge en de burgemeester van Ravels Walter Luyten schreven het voorwoord van dit boek boordevol boeiende informatie en magnifiek beeldmateriaal.
336 bladzijden met ruim 500 foto’ (de meesten in kleur) en 150 illustraties. Formaat A4, harde kaft. Kostprijs 29,95 euro exclusief verzending.
Advies bij bestelling: bevestig leveringsadres via weeldevliegveld@gmail.com
Verzendingskosten (België) bij afhaling in Kiala-punt in je buurt bedragen € 5
Verzendingskosten (België) bij thuislevering door BPost bedragen € 8
Betaling van het boek + verzendingskosten van je keuze op naam van André Jansens IBAN BE78 0017 2504 6986.
Frans Van Humbeek
