Grimbergen, 4 april 2015. Meer dan dertig jaar geleden schreef ASA-luchtvaartjournalist Georges Van Belleghem in Aeronews of Belgium (jaargang 1984, nr 6, blz 16) een artikel over de crash van de SABCA Handley-Page HP-18 OO-AHK. Op 19 oktober 1929 ontsnapten de inzittenden in Edegem op het nippertje aan de dood. Hangar Flying ontdekte bij toeval dat enkele weken na het ongeval de inzittenden een leuk feestje organiseerden als dank aan de piloot. Dankzij enkele unieke documenten kwamen we ook wat meer te weten over dit ongeval.
 | Oude-God (1), wijk Elsdonk in Edegem, aan de huidige Prins Boudewijnlaan (2). (Google Maps) |
Eind jaren twintig en begin jaren dertig organiseerde de Touring Club de Belgique (TCB) luchtreizen boven België, die waren zeer populair. De ontluikende commerciële luchtvaart kon de publiciteit en de inkomsten goed gebruiken. Op 19 oktober 1929 stapten twaalf passagiers op de luchthaven van Haren in de SABCA Handley-Page HP-18 W.8b OO-AHK. De nieuwe terminal van Haren was pas een paar weken eerder officieel geopend. Het vliegtuig zou Aalst, Gent en Oostende overvliegen, landen in Deurne en dan terugkeren naar de nationale luchthaven van Haren.
 | Foto genomen op Haren voor een HP-18. V.l.n.r. (?),Robert Verkaeren, (?),Fernand Verkaeren, Achille Olieu, (?). Achille Olieu was gehuwd met Berthe De Greef. Adèle De Greef, de zus van Berthe, was de moeder van Robert en Fernand Verkaeren. (Archief Alix Lieben) |
Piloot Marcel ‘Marc’ Hanson, toen nog de ‘loods’ geheten, en zijn boordmecanicien zaten in een open cockpit. Piloten moesten de wind langs hun oren horen fluiten, ze moesten zogezegd voeling hebben met hun omgeving. In een gesloten cabine was maximaal plaats voor twaalf passagiers. Er was een toilet aan boord, toen nog een zeldzaamheid in de verkeersvliegtuigen. De zetels met kussentjes waren in riet, daarboven bevonden zich eenvoudige bagagenetten en over de volledige lengte van de cabine zaten vrij grote vensters. Voor die tijd was de HP-18 een comfortabel toestel met zelfs elektrische verlichting in de cabine.
 | SABCA Handley-Page HP-18 W.8b O-BAHK voor het luchthavengebouw van Haren dat in 1923 werd geopend, de latere Avia-Palace. (Archef Frans Van Humbeek) |
Marcel Hanson (°15 oktober 1900) werd altijd in één adem genoemd met de twee andere grote piloten van Sabena, nl. Prosper Cocquyt en Jo Van Ackere. Marcel was zowat de stille intellectueel van het trio. Pas op 15 april 1929 had hij de overstap gemaakt van de Belgische Militaire Luchtvaart naar Sabena. Van 1947 tot 1963 werd hij chef-piloot van het trans-Atlantische netwerk van Sabena, hij nam ook zeer actief deel aan de Pacific Airlift. Hanson overleed op 10 februari 1966 op 65-jarige leeftijd in zijn geboortestad Schaarbeek.
In totaal gebruikte Sabena vier tweemotorige HP-18 W.8b op haar Europees netwerk. Eén daarvan werd door Handley Page vervaardigd in Cricklewood bij London, drie Handley-Page HP-18 W.8b werden in licentie vervaardigd bij SABCA op het vliegveld van Haren. Op 10 juli 1924 werd de O-BAHK ingeschreven op naam van Sabena (inschrijvingsbewijs nummer 99.) Op 5 juli 1929 kreeg de tweedekker de registratie OO-AHK.
De toeristische trip over België op 19 oktober 1929 verliep rustig. Een Handley Page haalde een kruissnelheid van 140 km/h op een kruishoogte van zo’n 3.300 meter. Tijdens de trip zal Hanson wel wat lager gevlogen hebben, kwestie van zijn gasten een mooier uitzicht te gunnen. Toen het toestel met zijn dozijn passagiers over Oude-God nabij Deurne vloog, deed zich in de linkermotor een ontploffing voor. Het vliegveld van Deurne was toen al in zicht. De piloot en de mecanicien merkten dat het vuur zich snel over de houten vleugel verspreidde en dat het toestel in deze omstandigheden Deurne niet meer kon bereiken. Hanson slaagde erin om zeer snel een geslaagde noodlanding te maken in een korenveld in de wijk Elsdonk, in het toen nog landelijke Edegem, ten zuidwesten van Fort V, in de buurt van de huidige Prins Boudewijnlaan.
 | De passagierslijst van de rondvlucht: J. Teurlings, M. Guffens (vertegenwoordiger TCB), Achille Olieu (gastheer voor het etentje), Robert Verkaeren, Fernand Verkaeren (broer van Robert Verkaeren), Emile Verkaeren (oom van Robert en Fernand Verkaeren), Paul Verkaeren (neef van Robert en Fernand, mogelijk een zoon van Emile), R. Boudart, Priester Carlos Buysse (uit Gent), Cooreman (uit Gent, de enige vrouw in het gezelschap), Henri Désir en René Collin (uit Trazegnies). Alle Verkaerens woonden in Vilvoorde. (Archief Alix Lieben) |
De noodlanding verliep vlekkeloos, zowel de bemanning als de passagiers konden het vliegtuig snel en zonder het minste letsel verlaten voor het door de vlammen werd verteerd. De vertegenwoordiger van de TCB verklaarde na de landing dat de mecanicien zich in de cabine bevond op het moment dat de motor problemen begon te krijgen. Door de grote vensters zagen de passagiers de grond snel dichterbij komen. Ijzige kalmte volgde op een moment van paniek. Een priester die aan boord was, wendde zich moedig naar de medereizigers en sprak woorden van absolutie.
Volgens Le Matin kwamen heel wat ramptoeristen naar de plaats van het ongeval. Ze begonnen al snel te plunderen en maakten jacht op souvenirs. Zelfs de werktuigtas van de mecanicien werd gestolen. Pas anderhalf uur nadat ze waren verwittigd kwamen enkele rijkswachters van het drie kilometer verder gelegen Kontich ter plaatse.
De passagiers werden naar Antwerpen gebracht. Omdat de meeste van hen uit het Brusselse waren keerden ze terug met de trein. Ze spraken vol lof over de prestaties van de bemanning.
Het onderzoek werd uitgevoerd met medewerking van de vertegenwoordiger van Sabena te Antwerpen Emile Wirtz, bestuurder van Sabena Emile Allard, technisch directeur van het Bestuur der Luchtvaart Lallemand en de bemanning. Pas op janauri 1931 vroeg Sabena aan het Bestuur der Luchtvaart om de OO-AHK uit het Belgisch luchtvaartregister te schrappen.
 | Uitgebrande resten van een van de twee Rolls Royce Eagle VIII 360 hp-motoren. (Archief Alix Lieben) |
 | De brand was hevig, vrijwel de volledige houten structuur is door het vuur vernield. (Archief Alix Lieben) |
 | Piloot Hanson in een lange pilotenjas, met sigaar, tijdens de ondervraging door een van de gendarmes. (Archief Alix Lieben) |
Een bezoeker van www.hangarflying.eu herkende op een foto in een artikel haar grootvader Achille Olieu. De man was tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet en hij kwam ter sprake in de tekst over Hombeek in twee wereldoorlogen (www.hangarflying.eu/nl/node/198). We ontdekten dat Achille een grote passie koesterde voor de luchtvaart en dat zijn dochter Simone Olieu stewardess geweest was bij Sabena, vooral op de routes naar New York en Congo. Bovendien had Achille Olieu een feestje georganiseerd voor de overlevenden van de vliegtuigcrash in Edegem. Uit goed bewaarde archiefstukken bleek inderdaad dat het feestje was doorgegaan op 9 februari 1930 ten huize van Achille Olieu in de Pagodenlaan in Brussel. Opvallend is wel dat de mecanicien nergens ter sprake komt, nergens wordt zijn naam vermeld.
 | De deelnemers aan de lunch ter ere van Marcel ‘Marc’ Hanson. De groep passagiers werd nog aangevuld met enkele vrienden. We herkennen met zekerheid priester Buysse (zittend tweede van links), daarnaast Rollin en rechts daarvan Cooreman (die de enige vrouwelijke passagier was aan boord van de OO-AHK) en Marcel Hanson. (Archief Alix Lieben) |
 | Foto van Marcel Hanson. Hij schreef op zijn foto: “Très sympathiquement à Monsieur Olieu en souvenir au 19 octobre 1929. Hanson.” (Archief Alix Lieben) |
Tijdens het etentje hield aalmoezenier Carlos Buysse een speech waarin hij Hanson namens alle passagiers (‘Les Rescapés de la Flamme volante’) nogmaals dankte voor zijn koelbloedigheid tijdens de noodlanding. Aan Hanson werd als aandenken een zilveren sigarettenhouder aangeboden. Tijdens zijn speech verwees Buysse op een ludieke manier naar zijn functie als aalmoezenier van de Gentse gevangenis: “Je suis d’autant plus volontiers leur interprété, qu’appelé par mes fonctions à journellement blâmer et morigéner des voleurs professionnels, je suis heureux de pouvoir aujourd’hui féliciter et chaudement remercier un des plus hardis professionels du vol, du vol international.” Volgens de priester deed de Voorzienigheid beroep op de kunde van Hanson om de passagiers te redden. In zijn speech heeft hij het ook over het ontwijken van een obstakel en de behendigheid waarmee Hanson ervoor zorgde dat het toestel niet overkop ging. “Depuis le 19 octobre 1929 les douze passagers et le pilote de l’OO-AHK sont devenus une famille dont les treize coeurs battent à l’unisson. Je ne puis terminer, cher Monsieur, sans tout spécialement louer en vous une qualité que nous apprécions bien hautement, une qualité d’autant plus précieuse qu’elle est des plus rares: la simplicité.”
 | Insigne van de ‘Rescapés de la Flamme Volante’, getekend door een gedetineerde van de Gentse gevangenis. ‘RFV’ staat voor Robert en Fernand Verkaeren. (Archief Alix Lieben)
|
Toch nog een pittig detail. Achille Olieu hield na het ongeval contact met Marcel Hanson. In augustus 1946 sprak Achille over het verlangen van zijn dochter Simone om te gaan werken voor Sabena. Op 23 augustus 1946 schreef vader Olieu aan zijn dochter “Mr. Hanson déconseille tout emploi à la plaine, et surtout à bord. Ce n’est pas tres sérieux.”
Dank aan Alix Lieben en Luc Wittemans
Frans Van Humbeek
