Le Bourget, 16 juni 2015. Voor mij is het tweejaarlijkse luchtvaartsalon van Le Bourget een niet te missen evenement. Overdag genieten van top-luchtvaart en ’s avonds ontspannen in een chambres d’hôtes, dat is leven als God in luchtvaartland. Het is een groot probleem om een selectie te maken van de nieuwe producten die je er absoluut moet zien, het aanbod is enorm en iedereen heeft natuurlijk andere interesses. Collega Guy Viselé legt in zijn artikel de nadruk op de Belgische exposanten (lees het artikel hier). In het onderstaande artikel proberen we een ruimer overzicht te geven van het luchtvaartsalon.
 | De flightline spreekt voor zichzelf, Qatar domineerde de show. (Foto Frans Van Humbeek) |
Qatar en Airbus
Qatar Airways was dominant aanwezig met een vloot van vijf vliegtuigen; A319, A320, A350-900 XWB, A380 en B787-8. Vanaf januari van dit jaar was Qatar de eerste airline om de 350 in regelmatige lijndienst te nemen, meer bepaald op de route van Doha-Qatar naar Frankfurt. Een A330-bemanning kan op acht dagen geschoold worden op een A350, voor omscholing van A350 naar A380 zijn slechts vijf dagen nodig. Het A350-toestel van Qatar Airways dat we bezochten was de A7-ALD, in een configuratie van 36 business (1-2-1) en 283 economy zetels (3-3-3.) Opvallend is de zeer vlakke vloer en de LED-verlichting in de handrails van de overhead bins. Hier en daar hebben zetels in de lange economy-cabine andere kleuren, wat het tunneleffect wat moet breken. Doordat er links en rechts in business zo’n grote bins zijn, werden er centraal geen kasten voor handbagage opgehangen, wat in de business class een enorm ruimtegevoel creëert. Achteraan in de cabine van de A350 zien we duidelijk een verlaging van het plafond, hierboven bevinden zich zes crew bunks voor de cabinebemanning. Vooraan, nabij de cockpit, zijn ook twee slaapplaatsen. Camera’s helpen de piloot bij het taxiën, dat doet ook het Onboard Airport Navigation System (OANS.) Verschillende opties die al zijn ingebouwd in de A380 zijn ook beschikbaar in deze A350, zoals de Runway Overrun Protection (ROP) en de Brake to Vacate (BTV.) De schermen in de cockpit zijn de grootste die bij Airbus werden gebruikt, zes Thales 15 inch schermen. Al tijdens het Le Bourget luchtvaartsalon van 2013 zagen we het eerste prototype van de A350 verrassend het tentoonstellingsterrein overvliegen, amper een paar dagen na de eerste vlucht. Op Brussels Airport wordt in oktober 2015 een eerste A350 verwacht, een toestel van Finnair.
 | Indrukwekkende demonstratievlucht van de A350-900 F-WWCF, c/n 002. (Foto Guy Viselé) |
De A380 van Qatar Airways heeft een capaciteit van 517 stoelen. Op het bovenste passagiersdek is plaats voor 8 first class suites, 48 business zetels en 56 economy zetels. De bar op het upper deck is indrukwekkend. Hij doet mij altijd denken aan de vroegere lounges in de Sabena Jumbo Jets. Die luxe wordt nu aangeboden door de Arabische maatschappijen en niet langer door de Europese carriers, de rijkdom verlaat het oude Europa. Net als bij de A350 hangt er een lichtgevende koepel boven de bar, een koepel met Arabische motieven die het interieur zeer stijlvol maakt. Het toilet in eersteklas is bijzonder ruim. Onderaan in het vliegtuig, niveau vrachtruim, zijn slaapplaatsen voor de 22 cabin crews en 4 cockpit crews. We kijken ten zeerste uit naar het geplande eenmalig bezoek midden september 2015 van de A380 van concurrent Emirates aan Brussels Airport.
 | De imponerende upper deck lounge van de Qatar A380. (Foto Guy Viselé) |
162 A380-vliegtuigen zijn nu al geleverd en ze vliegen maandelijks drie miljoen passagiers naar 50 bestemmingen. Natuurlijk worden vragen gesteld over het gebrek aan recente bestellingen. Daarboven komt nog dat het vooral Emirates is die een boost geeft aan de A380 met een vloot van 60 toestellen en 80 bestellingen, dat vertegenwoordigt 45% van het orderboekje voor de 380. Nochtans is het duidelijk dat het vooral de VLA’s (Very Large Aircraft) zijn die de passagiersgroei gaan moeten opvangen in megaluchthavens die soms de capaciteitslimieten bereiken.
Op maandag 15 juni en in het daaropvolgend weekend heeft Airbus de demonstratievluchten opgedragen aan testpiloot Jacques Rosay. Hij heeft veel bijgedragen tot het succes van Airbus en was de eerste piloot die met de A380 mocht vliegen. Tijdens zijn carrière testte hij meer dan 150 burgerlijke en militaire vliegtuigen. De eerste Concorde-vlucht inspireerde hem om te gaan werken in de luchtvaartindustrie. Rosay overleed op 12 juni 2015 op 66-jarige leeftijd.
John Leahy, Chief Operating Officer-Customers Airbus, presenteerde de Global Market Forecast van Airbus, niks anders dan goed nieuws. De komende twintig jaar zal het passagiersvervoer volgens Airbus stijgen met 4,6% per jaar, daarvoor zullen 31.800 vliegtuigen (capaciteit >100 passagiers) nodig zijn. In diezelfde periode verwacht men ook de levering van 800 volvrachters. In 2034 zullen de vloten van de luchtvaartmaatschappijen tweemaal zo groot zijn als nu. Nieuwe economieën zoals deze van China en India zorgen voor de sterkste groeicijfers. De middenklasse van de bevolking is er flink aan het groeien, wat er ook voor zal zorgen dat er meer en meer mensen geld hebben om te gaan reizen. Airbus blijft sterk geloven in de groei van de widebody markt. Toestellen als de A380 maken het meest efficiënt gebruik van de slots op de megaluchthavens als London. Long-haul traffic concentreert zich vooral op de assen tussen megasteden, zoals London en Hong Kong. Nu concentreert dat long-haul verkeer zich voor 90% tussen 47 mega-steden, tegen 2034 groeit dat naar 95% tussen 91 megasteden. De impact van een economische crisis zal dit hoopvol patroon slechts zeer geleidelijk verstoren.
De voorspellingen van Boeing Commercial Airplanes komen uit op zo’n 38.000 vliegtuigen voor de komende twintig jaar, echter inclusief 2.490 commuters. Boeing voorspelt voor dezelfde periode een levering van 920 vrachtvliegtuigen. Hun prognose is vrij gelijklopend met die van Airbus, behalve wat de Very Large Aircraft (VLA) betreft. Airbus gelooft natuurlijk sterk in de VLA A380 en voorspelt de levering van 1.200 A380’s, Boeing beweert dat er amper 540 zullen nodig zijn.
Sukhoi
We bezochten de SSJ100 I-PDVW van Interjet die was uitgerust voor 93 passagiers in economy, een zeer comfortabele seating en een mooi interieur. De Superjet wordt op de Westerse markt verkocht door een consortium bestaande uit Sukhoi en het Italiaanse Alenia Aermacchi. Momenteel heeft enkel het Mexicaanse Interjet een bestelling geplaatst, een order voor 30 toestellen. Hun zeventiende toestel dat wordt afgeleverd kreeg hier eerst een plaats in Le Bourget. De Superjet is uitgerust met heel wat systemen die niet in Rusland zijn gebouwd. De dalende waarde van de roebel heeft natuurlijk een negatieve impact voor Westerse luchtvaartmaatschappijen die het toestel willen aanschaffen.
Volgens Sukhoi heeft het Belgische VLM haar geplande bestelling voor de SSJ100 Superjet nog niet geannuleerd en blijft Sukhoi samen met VLM verder zoeken naar een oplossing. Verleden jaar in oktober werd gemeld dat het Belgische VLM het toestel zou willen aankopen maar de deal is dus niet afgerond. Ook VLM verklaarde aan Hangar Flying dat de SSJ een mogelijkheid blijft, maar verdere stappen voor de toekomstige vloot worden bekeken begin 2016.
 | De Sukhoi SSJ100. Af en toe kom je ook een oudje tegen op Le Bourget, zoals vooraan de Morane-Saulnier MS-760 Paris I F-AZLT. (Foto Frans Van Humbeek) |
Bombardier
Bombardier showde met veel trots de nagelnieuwe C-Serie, een opmerkelijk debuut. De CS100 moet eind van dit jaar gecertificeerd worden, de 300-versie volgt een zestal maanden later. De CS100 heeft een seating voor 100 tot 130 passagiers en wordt tegen het einde van het eerste kwartaal van 2016 aan Swiss International Airlines geleverd. In het Swiss-toestel dat we in Le Bourget bezochten was nog testapparatuur geplaatst. De CS300 is geschikt voor 160 passagiers. De demonstraties in Parijs volgen amper drie maanden na de eerste vlucht.
 | De CS300 C-FFDK is een nagelnieuw vliegtuig. In 6 uur en 45 minuten vloog het van Montreal naar Parijs. (Foto Guy Viselé) |
De ergonomische cockpits zijn uitgerust met sidesticks en head-up displays (HUD.) De piloot vertelde mij dat ze ook tijdens de vlucht gebruikt worden, niet alleen voor start of landing. Swiss veranderde enkele bestellingen voor de -100 al in orders voor de -300. Het feit dat nu de naam van een luchtvaartmaatschappij op de romp prijkt, geeft het team van Bombardier heel wat vertrouwen.
Op de stand van Bombardier bezochten we ook de CRJ1000 F-HMLO van Hop! (het vroegere BritAir.) De airline is al twintig jaar een trouwe partner van Bombardier. Hop!, partner van Air France, heeft succesvolle routes van Brussel naar Lyon en Nantes, daarop wordt echter gevlogen met de Embraer ERJ145. De CRJ-familie is uitgerust met General Electric CF34, de C-series met Pratt & Whitney PW1500.
Sabena
‘Modified by Sabena Technics’ stond op de neus van de Fokker 100 F-GPXL. De naam Sabena trekt ons nog altijd aan natuurlijk, alhoewel het nu de Fransen zijn die er de plak zwaaien sinds de firma een onderdeel van de TAT Group is geworden. Met de getoonde Fokker worden toekomstige systemen getest van de Rafale of Mirage 2000. Navigatie of wapensystemen testen aan boord van een omgebouwd passagiersvliegtuig is veiliger en goedkoper dan ze testen met de operationele jachtvliegtuigen. Bovendien kan de Fokker 100 een grotere testlading vervoeren, in totaal zo’n drie ton waarvan 650 kg gedragen aan drie externe punten. Vanaf eind 2015 neemt de Direction générale de l’Armement (DGA) van het Franse ministerie van defensie het toestel in actieve dienst, het zal opereren vanaf Cazaux en Istres. Aan boord zitten twee piloten en achteraan vier operatoren voor de testsystemen. Het toestel deed mij denken aan de C-47’s van de Belgische Luchtmacht die midden jaren zestig voorzien werden van een spitse neus voor de training van Starfighter-piloten.
 | 1.400 kg extra bekabeling zit in deze Fokker 100. Sabena Technics in Dinard-Pleurtuit zorgde voor de modificaties, o.a. voor de grote radarneus en sensor pods onder vleugels en romp. (Foto Guy Viselé) |
 | Testapparatuur aan boord van de Fokker 100 van de Direction générale de l’Armement. Achteraan is nog plaats voor enkele ingenieurs maar mogelijk worden ook die plaatsen in de toekomst ingenomen door testapparatuur. Alle metingen worden real time naar de grond doorgestuurd waar ingenieurs de resultaten kunnen analyseren.(Foto Frans Van Humbeek) |
Elektrisch
Le Bourget is al lang geen salon meer voor de kleine luchtvaart. Toch worden er nog interessante toestellen getoond zoals de Italiaanse Dardo van CFM-air (www.fly-dardo.com) en de Poolse licht jet Flaris LAR01 (http://www.flaris.pl). Een curieus klein vliegtuig was de elektrisch aangedreven Airbus E-Fan 1.0 F-WHILE, in 2013 nog enkel te zien als static maar dit jaar na een aantal aanpassingen ook in vlucht te bewonderen. De tweezitter-trainer zal vanaf 2016 in een nieuwe fabriek in Pau in zuidwest Frankrijk gebouwd worden. Aanpassingen in vergelijking met 2013 zijn o.a. het intrekbaar landingsgestel en de grotere batterijcapaciteit. De twee motoren kunnen het vliegtuig 75 minuten in de lucht houden, op een uur zijn de batterijen terug opgeladen. Voor Airbus Group (een van de belangrijkste investeerders) is dit een eerste stap in een ruimer gebruik van elektrische motoren. Het prototype zou nog deze zomer het kanaal oversteken, van Lydd naar Calais, de omgekeerde vlucht van Louis Blériot die in 1909 voor het eerst het Kanaal overstak.
 | De Dardo van ontwerper Maurizio Cheli. De man is een oud-piloot van de Italiaanse luchtmacht en voormalig ESA-astronaut. (Foto Guy Viselé) |
 | Een opvallende kleine jet voor een piloot plus vier passagiers, de Flaris LAR01 (www.flaris.pl/mobile/general.html). (Foto Guy Viselé) |
 | De door elektrische motoren aangedreven Airbus E-fan F-WHILE. De piloten rekenen niet meer in paardenkracht maar in watt, een hele aanpassing. (Foto Guy Viselé) |
Groot en klein
Boeing toonde ondermeer een 777-300ER in de kleuren van China Airlines uit Taiwan.
Een mooi Boeing-filmpje over Le Bourget is te vinden op www.usinenouvelle.com/article/bourget-2015-le-decollage-vertical-du-boeing-787-9-vu-depuis-le-cockpit.N336160
 | De Boeing B787-9 Dreamliner van Vietnam Airlines. (Foto Guy Viselé) |
Bij de grote bestellingen die geplaatst werden bij Airbus en Boeing zouden we haast vergeten dat ook firma’s als ATR en Embraer aardig wat bestellingen hebben binnen gehaald.
Zakenvliegtuigen en helikopters zijn ook opvallend aanwezig. Het derde testvliegtuig Dassault Falcon 8X maakte hier een vliegend debuut. Het toestel is een afgeleide van de 7X, met een langere cabine (voor 8 passagiers) en meer vliegbereik (direct van vb. Le Bourget naar Manila.) Airbus Helicopters, het vroegere Eurocopter, toonde de mock-up Airbus H160 (www.airbushelicopters.com/website/en/ref/H160_204.html.)
 | Model op ware grootte van de Airbus H160. (Foto Guy Viselé) |
JD’C Innovation uit Grâce-Hollogne, in de provincie Luik, en Winnerhelico uit Sorinnes, in de provincie Namen, tekenden op de vliegtuigbeurs een akkoord voor de bouw van twee prototypes van een helikopter met gasturbine. Op termijn moet het partnerschap tussen de twee ondernemingen toelaten dat een productie- en assemblage-eenheid ontwikkeld wordt voor helikopters in Wallonië. De Winner B250 zal 225.000 euro kosten. De fabrikanten hopen 25 tot 50 modellen per jaar te verkopen.
Militair
Naast de burgerluchtvaart is er natuurlijk ook veel militair nieuws te rapen. Het Chinees-Pakistaanse gevechtsvliegtuig JF-17 Thunder gaf een eerste demo in het Westen, in Farnborough was het in 2010 te zien in de static display. Het kost slechts een derde van een Westers jachtvliegtuig. De Thunder is ontworpen in China en gebouwd in Pakistan.
Het prototype Antonov An-178, een militair transportvliegtuig, maakte een eerste vlucht op 7 mei jongstleden en is nu al te zien op Le Bourget. Het heeft amper 40 vluchturen op de teller. Maar verschillende defensiebedrijven waren opvallend afwezig. Geen BAE Systems, Eurofighter of Saab, om er maar enkele te noemen. Ook zagen we geen Amerikaanse defensiedeelname aan de air show.
 | Start van de demonstratie van de JF-17 Thunder van de Pakistaanse luchtmacht. (Foto Guy Viselé) |
 | De Antonov An-178 UR-EXP (het eerste exemplaar dat gebouwd is) heeft een laadramp achteraan. (Foto Guy Viselé) |
 | A400M F-RBAA Atlas van de Armée de l’Air. Airbus testpiloten Ignacio ‘Nacho’ Lombo en Tony Flyn vlogen de A400M in Le Bourget. Na de fatale crash in Sevilla van de A400M MSN23 op 7 mei 2015 waarin vier mensen van de test crew omkwamen, gaat er natuurlijk heel wat media-aandacht naar de veiligheid van de A400M. (Foto Guy Viselé) |
Parrot
Het Franse Parrot bestaat al sinds 1994 en ontwikkelt wireless producten. De firma van Henri Seydoux, inmiddels een wereldspeler, is vooral bekend om de handenvrije telefoons voor wagens. Parrot heeft zich nu ook succesvol op de markt van de kleine en zeer handige drones gestort. Er zijn drones voor cameratoepassingen, cartografie, landbouwtoepassingen, enz. Op het terrein van de static display hadden ze een podium gebouwd waarop een achttal kleine drones af en toe een weergaloos luchtballet uitvoerden. De voorstelling lokte zelfs kijkers weg van de Patrouille de France. Ik vroeg mij vooral af waar de talrijke Belgische dronefabrikanten waren, hier in Parijs misten de Belgische drone valleys belangrijke verkoopsmogelijkheden.
Museum
Het tweejaarlijkse luchtvaartsalon is ook altijd een gelegenheid om binnen te wippen in het toonaangevende Musée de l’Air et de l’Espace (www.museeairespace.fr) in Le Bourget. Aan het hoofd staat nu Catherine Maunoury, tweemaal wereldkampioene acrovliegen. Alhoewel wij in Brussel ook een sublieme luchtvaartcollectie hebben kunnen we van een aanpak als deze van het Musée de l’Air et de l’Espace alleen maar dromen. Een nieuwe hal werd nu geopend, speciaal voor de warbirds van de Tweede Wereldoorlog, gesponsord door de Fondation David H. Dewhurst. Lt Kol David Henry Dewhurst Jr. was een Amerikaanse B-26 piloot tijdens WOII met 85 oorlogsmissies op zijn naam, hij nam ook deel aan de landingsoperatie op 6 juni 1944.
Op Le Bourget wordt ook telkenmale de tewerkstelling van jongeren in de Franse industrie in de verf gezet. Een expohal is voorzien om jongeren in contact te brengen met zoveel interessante jobs in de luchtvaartindustrie. De vliegtuigbouwers kijken positief naar de toekomst, wat ook belangrijk is voor de Belgische luchtvaartindustrie. Techspace Aero is een van de vele voorbeelden van bedrijven die mee genieten van de groei in de luchtvaartsector. Het verwacht de komende jaren fors meer werk en heeft daarom 110 miljoen euro geïnvesteerd, zo werd in Le Bourget vernomen van Yves Prete, de topman van Techspace Aero. Het Luikse bedrijf is vooral gespecialiseerd in lagedrukcompressoren. In de burgerluchtvaart zou drie kwart van de vliegtuigen voor middellange afstand en de helft van de langeafstandstoestellen dat onderdeel afnemen bij Techspace Aero. De hoeveelheid lagedrukcompressoren die het moet leveren aan klanten zoals Airbus en Boeing zal tegen 2020 verviervoudigen.
 | Mooie technologie in de cockpit van de A380. De Spaanse journalist Lorena Vergani voor de gelegenheid at the controls. (Foto Guy Viselé) |
Frans Van Humbeek
Foto’s: Guy Viselé
