Brussel, 13 januari 2016. Het langverwachte strategisch plan ligt op tafel. Het liet even op zich wachten maar eindelijk staat de –mogelijke– toekomst van defensie op papier. Een beknopt overzicht wat we in ons interessegebied mogen verwachten in de vier dimensies die werden uitgetekend (inlichtingen, lucht, land en maritiem).
Samen met de coalitiepartners werkte het kabinet een sterk en ambitieus strategisch plan op lange termijn uit. Op 22 december 2015 gaf de regering toestemming om defensie om te vormen naar een leger met 25.000 manschappen (voltijdse equivalenten) in combinatie met 9,2 miljard aan investeringen. Het plan moet zorgen voor een solidaire en gebalanceerde defensie met een gezonde balans tussen personeels-, werkings- en investeringskosten tussen nu en 2030.
Het budget dat nu op tafel ligt, is een weerspiegeling van de solidariteit van de Belgische defensie in een internationaal kader (NAVO, EU, VN, bilateraal en multinationaal) maar moet ook toelaten om de beslissingen in het regeerakkoord te kunnen uitvoeren. België is het zesde ‘rijkste’ land van de Europese NAVO-landen gemeten in Bruto Nationaal Product, maar wel het op één na laatste land qua defensie. Volgens de plannen die nu voor liggen behoren we in 2030 tot de middenmoot.
 | Defensieminister Steven Vandeput (N-VA) stelde het strategisch plan voor. |
“Het strategisch plan is een nieuwe toekomst voor defensie,” stelt defensieminister Steven Vandeput (N-VA). “Een overheid moet niet alles willen doen, maar zich focussen op haar kerntaken en die verantwoordelijk, efficiënt en kostenbewust uitoefenen. Eén van die kerntaken is veiligheid. Dat is immers de basis voor het welzijn, de vrijheid en de welvaart van ons allemaal.” Veiligheid is niet gratis. Ze is dat nooit geweest én zal dat ook nooit zijn. De afgelopen decennia daalde het defensiebudget, middels het ‘vredesdividend’ voortdurend. Vandaag maken we een historische kentering en wil België zich positioneren als een solidaire en betrouwbare partner.
Defensieminister Steven Vandeput: “De wereld is de afgelopen jaren ingrijpend veranderd. Europa blijft een relatief veilige haven, maar wordt in toenemende mate omringd door een instabiele periferie in het Oosten en het Zuiden. Europa kan deze problemen, vanuit een humaan, economisch en veiligheidsperspectief niet negeren en moet in staat zijn om in haar eigen periferie, autonoom van andere wereldspelers te handelen, en dat zowel politiek, economisch als militair.”
Verdediging tegen bedreiging van buitenaf en zorgen voor collectieve veiligheid waarbij alle landen samenwerken om de veiligheid voor allen te garanderen, ook de bescherming van landgenoten in het buitenland, dat zijn kerntaken van defensie. Daarnaast zijn er ook andere taken zeer belangrijk zoals de ondersteuning van interne veiligheid en humanitaire hulpverlening in binnen- en buitenland. Voor de invulling van die kerntaken moeten de capaciteiten gepast en evenwichtig ingevuld worden. Per dimensie moet er minstens één duurzame én geloofwaardige inzetbare gevechtscapaciteit zijn.
Een overzicht per dimensie
Inlichtingen
• Op het gebied van inlichtingen wil defensie op korte termijn investeren in MALE-UAV (Medium-altitude long-endurance unmanned aerial vehicle) van een nog nader te bepalen type, twee in 2021 en nog eens vier bijkomende in 2030. Deze UAV of drone vliegt tussen de 10.000 en 30.000 voet. Een typische missie duurt tussen de 24 en 48 uur. Defensie heeft de ambitie om gedurende zes maanden één drone te kunnen inzetten, kostprijs 550 miljoen euro met inzet van 120 manschappen.
• Met 12 manschappen deelnemen aan het NAVO-programma Alliance Ground Surveillance. Hiervoor schaft de NAVO in naam van alle 28 partnerlanden 5 RQ-4B Global Hawk Block 40 aan, een HALE-UAV (High Altitude Long Endurance UAV).
 | In een vorige legislatuur werd nog beslist om de huidige B-Hunters UAV uit te faseren en niet te vervangen. Het huidige plan voorziet wel in nieuwe onbemande toestellen. |
Lucht
• Het meest spraakmakende dossier blijft de multirole luchtgevechtscapaciteit, de vervanging van de huidige F-16 vloot met gevechtsvliegtuigen van een nieuwe generatie. Momenteel zijn er zes mogelijke kanshebbers: F-16C/D (blijft maar in producties tot 2020 en valt dus af om op lange termijn te gebruiken) en verder nog de Saab Gripen, Eurofighter Typhoon, Dassault Rafale, Boeing F-18 Hornet en Lockheed-Martin F-35 Lightning II. Een uitgesproken kandidaat is er vooralsnog niet, maar de meest aangewezen kandidaat lijkt de F-35 of Joint Strike Fighter daar die al door heel wat andere NAVO-landen besteld is, waaronder ook Nederland waarmee er al diverse samenwerkingsverbanden zijn. Concreet gaat het om 34 toestellen, waarvan 4 eventuele verliezen moeten opvangen.
• De ambitie is dezelfde als vandaag, nl. optreden in alle stadia van geweld – zowel air to air als ground to ground – met zes gevechtsvliegtuigen onbeperkt beschikbaar te hebben binnen de drie dagen. Voor de Quick Reaction Alert wil defensie, net zoals nu het geval is, twee vliegtuigen binnen de vijftien minuten in de lucht krijgen. De kost bedraagt 3.592,2 miljoen euro, goed voor de inzet van 2.206 manschappen.
 | Voor de vervanging van de huidige F-16’s zijn er vijf mogelijke kanshebbers waarvan de Dassault Rafale er een is. |
• Als de regering hiertoe beslist zullen de MALE-verkenningsdrones bewapend zijn voor tactische vuursteun.
• Strategisch transport op basis van de zeven A400M transportvliegtuigen waarvan de aankoop reeds beslist is en het eerste in 2019 zal neerstrijken. Verder wil men investeren in twee air-to-air refueling kits om het capaciteitstekort om bij te tanken in de lucht op te vangen in Europees verband. Er is de ambitie om vier transportvliegtuigen onbeperkt in te zetten (37 miljoen euro extra, bovenop de kost van de reeds besliste investering, goed voor 772 manschappen.)
 | In onze buurlanden zijn de eerste A400M’s al in gebruik, hier zien we een Frans toestel een oefenlanding maken in Oostende. Onze eerste A400 wordt in 2019 verwacht. |
• Blijven deelnemen aan de NAVO AWACS-capaciteit zoals nu reeds het geval (zie ook www.hangarflying.eu/nl/node/164).
• België volgt al een stuk het A330 Multi Role Tanker Transport dossier, een afgeleide van het A330-200-passagiersvliegtuig. Hiervoor levert defensie al een wetenschappelijke, technologische en financiële bijdrage. Op korte termijn zal defensie een specifieke haalbaarheidsstudie uitvoeren. Het gaat dan niet alleen over de afname van het aantal uren, zoals vandaag al vooropgesteld is, maar ook om na te gaan of het mogelijk is om binnen de Europese EDA-pool een volledig toestel voor onze rekening te nemen. Dit toestel kan niet enkel bijtanken in de lucht maar ook instaan voor luchttransport. De kostprijs wordt geraamd op ongeveer 300 miljoen euro.
• Van de huidige Agusta A109-vloot worden maximum acht helikopters behouden, maar enkel als trainingscapaciteit voor de NH90-helikopter. De helikopters hebben immers weinig te bieden voor een operationele inzet omdat de draagkracht gewoon te laag is. Mogelijkerwijze wordt er gezocht naar een ander type helikopter en/of internationale militaire samenwerking. In het kader van het kerntakendebat dat momenteel bij andere veiligheidsdiensten wordt gevoerd, wordt bekeken om de A109 uit te rusten voor een observatietaak, om steun te bieden aan politie en civiele bescherming. Naast de training zou ook een maatschappelijk nuttige opdracht uitgevoerd kunnen worden.
 | De A109 is te licht om een strategische taak naar behoren uit te voeren, zelfs als medevac. Er zullen nog acht helikopters ingezet worden, voornamelijk als training voor NH90 piloten. |
• Wat betreft de Search And Rescue (NH90) en de “Witte Vloot” (Falcon, Embraer, Airbus) van de 15 Wing zijn er nog geen publieke beslissingen genomen. Er lopen studies hoe men deze opdrachten binnen het kader van de defensiebudgetten kan optimaliseren. Minister Vandeput zei in de kamercommissie landsverdediging dat er niet meteen naar privatisering wordt gekeken, maar wel naar manieren om de Search And Rescue op de meest efficiënte mogelijke manier uit te voeren. Maar naar zijn mening is de NH90 sowieso overgekwalificeerd om dit werk te doen. In de studies bekijken ze onder andere hoe deze taken worden aangepakt in de ons omringende landen.
 | De NH90 is overgekwalificeerd om de Search and Rescue taak uit te voeren, aldus de minister. Een studie bekijkt de mogelijkheden om deze taak op de meest efficiënte manier uit te voeren. |
Land
• Ook voor de land dimensie zijn er diverse investering gepland om de inzetbaarheid te verbeteren. Binnen ons interessegebied gaat het dan concreet om het tactisch luchttransport met de vier NH90 Multirole Transport helikopters. Er wordt verder geïnvesteerd in ballistische sets, upgrades en bewapenbaarheid. Hier is de ambitie om een jaar inzetbaar te zijn met twee helikopters. Ook als tactische medische evacuatie in een pool samen met Nederland en in samenwerking met Frankrijk en Duitsland die over nagenoeg dezelfde helikopters beschikken. Ook op het vlak van stocks en onderhoud zijn er gesprekken met de buurlanden. Kostprijs 40,1 miljoen euro, 214 manschappen)
 | Voor tactisch luchttransport, in samenwerking met de landcomponent, wordt er verder geïnvesteerd in ballistische sets, upgrades en bewapenbaarheid voor de vier NH90 Multirole Transport Helikopters. |
Maritiem
• Op het investeringslijstje staan ook twee nieuwe multipurpose-fregatten die gezamenlijk ontwikkeld en aangekocht zullen worden met de Nederlandse Marine. Op basis van de vier NH90 NATO Frigate Helicopters wil men die ook inschepen op de nieuwe fregatten als maritieme gevechtshelikopter voor onderzeeboot- en oppervlaktebestrijding met extra sensoren en wapens. Kostprijs 60,4 miljoen euro, inzet van 281 manschappen.
• Een samenwerking met de Nederlandse marine om gezamenlijk het Joint Logistics Support Ship Karel Doorman te gebruiken zit nog in een studiefase. Maar mogelijk zal België met personeel en af en toe een helikopter (NH90) bijdragen aan de maritieme logistieke capaciteit.
 | NH90 NFH wil defensie ook inschepen aan boord van de nieuwe fregatten en inzetten als maritieme gevechtshelikopter voor onderzeeboot- en oppervlaktebestrijding, met extra sensoren en wapens. |
Nog veel werk voor de boeg
“Ik wil de regering bedanken voor de moedige beslissing om te investeren in Defensie,” zegt minister Steven Vandeput. “Veiligheid is een kostbaar goed, maar is ook niet gratis. En met de beslissingen die we vandaag hebben genomen kunnen we een nieuw en hoopvol perspectief geven aan onze krijgsmacht en alle medewerkers die iedere dag het beste van zichzelf geven.”
“De eerste belangrijke horde werd genomen, maar er ligt nog veel werk op de plank. In de komende maanden zal ik, samen met de defensiestaf, een stuurplan uitwerken waarin we maatregelen zullen uitwerken die we deze legislatuur nog zullen uitvoeren. We zullen verschillende aanbestedingsprocedures opstarten om de beslissingen van de regering te concretiseren in contracten. Ondertussen blijven we inzetten op de verdere stroomlijning van structuren en processen, zullen we jonge mensen blijven werven en blijven we solidair met onze partners in operaties.”
 | De Alpha Jets worden eind 2018 uitgefaseerd. De pilotenopleiding zal een transformatie ondergaan naar een multinationale samenwerking. |
Kanttekeningen
• Wat betreft verhuis en/of sluiting van militaire kwartieren of basissen zijn er nog geen knopen doorgehakt. Als we tussen de regels lezen en kritisch luisteren naar de diverse geruchten die we opvangen, is het voortbestaan van bepaalde basissen lang niet zeker. Het structuurplan van de defensietop en de minister brengt hopelijk snel duidelijke antwoorden voor de militairen en hun familie.
• Waar de A400M zal gebaseerd worden is nog een groot vraagteken daar er nog geen beslissing is genomen over de nodige infrastructuurwerken op de basis van Melsbroek. Daar die ruimte kan gebruikt worden voor de nodige uitbreiding van de nationale luchthaven lijkt het erop dat een verhuis niet is uitgesloten.
• Ook de opleiding van de piloten komt niet voor in het strategisch plan. Zo leerden we al uit de kamercommissie defensie van januari 2015 dat de Alpha Jets eind 2018 uit omloop genomen worden in het kader van het bilaterale samenwerkingsakkoord met Frankrijk. Er is geen ambitie om deze vloot te vervangen omdat er een nieuw trainingsconcept voor piloten in ontwikkeling is. Dit concept geeft de voorkeur aan internationale samenwerking, bilateraal of multinationaal, binnen een Europese of NAVO-context. Wat betreft de Marchetti’s voor de basisopleiding kregen we nog geen informatie.
• En last but not least: Het effectieve strategisch plan zal pas in werking treden vanaf de volgende legislatuur. Tegen dan is er alweer een nieuwe regering die mogelijks een aantal beslissingen zal terugschroeven. Wordt vervolgd.
Tekst en foto’s: Tom Brinckman
