Mechelen, 28 november 2016. Op 14 oktober 2016 is het nieuwste boek van Jan Vancoillie voorgesteld. ‘Bissegem 1914-1918. Tussen Flugplatz en Munitionslager.’ Jan Vancoillie (°1976,) afkomstig van Bissegem, studeerde geschiedenis en is gespecialiseerd in het Duitse leger tijdens de Groote Oorlog. Hij is ondermeer bestuurslid van de Western Front Association. Sinds 2013 is hij actief als zelfstandig historicus en uitgever. De lezer van dit nieuwste boek van Jan merkt al gauw dat hier stevige research is aan voorafgegaan.
 | Cover |
Het boek bestaat uit vijf delen. De inleiding beschrijft de gemeente aan de vooravond van de Groote Oorlog. Bissegem groeide enorm in de tweede helft van de negentiende eeuw door de bloeiende vlasindustrie.
In een tweede deel geeft de auteur een overzicht van verschillende aspecten van de oorlog, zowel wat de Duitse instanties betreft als het dagelijkse leven van de inwoners. In oktober 1914 bezetten de Duitsers de gemeente. Telkens de burgers de gemeente wilden verlaten moesten ze een toelating vragen. Voor de vlasindustrie was de Duitse bezetting een drama. Zes vlasverwerkende bedrijven zijn tijdens de oorlog vernield. Vele gezinnen vielen zonder inkomen. Het plaatselijk Hulp- en Voedingscomité probeerde de grootste nood te lenigen. De Duitsers eisten eind 1915 burgers op om voor hen te werken. Werken voor de bezetter bleef de enige manier om een gezin te kunnen onderhouden. Velen gingen werken bij de aanleg van het vliegveld, bij de bouw van het munitiedepot of de bunkers. De Duitsers bouwden ook een kamp om Russische krijgsgevangenen te huisvesten.
Vanaf januari 1917 werd er een vliegveld in gebruik genomen tussen het dorpscentrum van Bissegem en Wevelgem. Aan de oostelijke kant van de gemeente lag het munitiedepot. Met een Flugplatz en een munitiedepot op het grondgebied bleven de bombardementen natuurlijk niet uit, die veroorzaakten tientallen burgerslachtoffers. Het meest tragische bombardement gebeurde op 24 maart 1918 wanneer de drie zonen van brouwer Vandoorne en een buurmeisje omkwamen door Britse bommen. Ook het werk op het munitiedepot eiste heel wat slachtoffers. Het moet heel gevaarlijk werken geweest zijn in dat depot, de auteur registreerde veel ernstige werkongevallen.
Het vliegveld bood onderdak aan verkenningseenheden en jachteenheden. Zelfs Manfred Freiherr von Richthofen kwam naar Bissegem om er de jachtpiloten te feliciteren. Bissegem werd zelfs aangeduid als een vliegveld waar de Duitse nachtbombardementsvliegtuigen een noodlanding konden maken, in zo’n geval werden op het veld noodlandingslichten aangestoken. Tegen september 1918 stonden er een veertigtal hangars. De Flugplatz was een van de grotere vliegvelden van het Westelijk Front. De auteur heeft een fraaie collectie foto’s samengebracht, met veel aandacht voor de mensen die de oorlog moesten ondergaan. De vriendelijke foto van militairen van Flieger-Abteilung 3 te Bissegem, samen met lokale kinderen, is bijvoorbeeld prachtig. Ze liggen in het gras naast snelbouwbarakken die opgetrokken werden bij gebrek aan lokale woningen. De auteur beschrijft de militaire installaties, spoorweginfrastructuur, het dagelijkse leven van de soldaten en van burgers. Ook de oude klasfoto’s, vele met de namen van de leerlingen, zijn prachtstukken. Beelden komen zowel uit gekende archieven (Imperial War Museum, Stichting de Bethune) als sublieme privé-archieven (Willy Verschaeve, Philippe Verschaete, e.a.) Ook de auteur heeft al een aardig archief verworven. De beelden zijn zeer goed afgedrukt, sommige op het formaat van twee bladzijden. Als luchtvaartliefhebber hadden we natuurlijk veel aandacht voor de foto’s die op en rond het vliegveld zijn genomen, zoals de luchtfoto van het vliegveld, in 1917 tijdens de landing gemaakt vanuit een vliegtuig van Schusta 30b. Sympathiek is de foto van het in beslag genomen café St.-Omer dat was omgedoopt tot Flieger Kantine, piloten wisten waar het goed was.
In een derde deel overlopen we in kroniekvorm de geschiedenis van Bissegem tijdens WOI. Vanaf 30 september 1918 werden de burgers gedwongen de gemeente te verlaten. Midden oktober 1918 veroverden Britse troepen Bissegem waarna de inwoners stilaan terugkeerden.
In het vierde deel belicht de auteur de eerste naoorlogse jaren, met ondermeer de problemen van de heropbouw. Hij gebruikt daarvoor ondermeer het gedetailleerd verslag van pastoor Alberik Dierick.
In het laatste deel vinden we vooral namenlijsten van oorlogsslachtoffers, opgeëiste arbeiders en oud-strijders. In zowat alle lijsten vinden we verwijzingen terug naar het vliegveld. Opvallend is dat de auteur ook heel wat namen terugvond van oorlogsslachtoffers die niet op het Bissegemse oorlogsgedenkteken vermeld worden. Andere oorlogsslachtoffers op het monument hebben dan weer weinig met Bissegem te maken. Dergelijke ‘fouten’ werden trouwens overal te lande op vele monumenten gemaakt. De verhalen van de burgerdoden zijn triest. Gezinnen die omkwamen door gasaanvallen, mensen die omkwamen omwille van de slechte behandeling, enz. Ook de Britse oorlogsdoden te Bissegem worden vermeld en een uitgebreid overzicht met de door de Duitsers weggevoerde en ter plaatse tewerkgestelde arbeiders. Het is een zeer interessante lijst, en weer valt het ons op hoe de gezondheid van mensen geleden heeft onder de gedwongen arbeid. De auteur heeft zeer veel aandacht voor de oorlogsgraven, zowel die van militairen als van burgers. Er zijn ook talrijke doodsprentjes in het boek opgenomen, doorgaans uit de eigen collectie van de auteur.
Uitgebreid archiefonderzoek in binnen- en buitenland, prachtig fotomateriaal en een vlotte pen maken van deze studie van Jan Vancoillie een vlot leesbaar en fraai boek. Het is een lokaal verhaal, maar ook lezers van buiten Bissegem zullen zich heel betrokken voelen bij deze publicatie van Jan.
Op het einde van het boek werd publiciteit opgenomen voor drie andere boeken die door Jan werden uitgegeven. Het onbarmhartige Bos vertelt het verhaal van de gevechten bij het bos van Houthulst in 1917 (auteur Eddy Lambrecht). Jan scheef zelf ook de boeken De Duitse militaire begraafplaats Mehen Wald en De Duitse militaire begraafplaatsen van de Eerste Wereldoorlog in Moorslede. Natuurlijk staan ook daar enkele pilotengraven in vermeld.
Het hardcover boek telt 360 bladzijden en is rijk geïllustreerd met hoofdzakelijk niet eerder gepubliceerde afbeeldingen (z/w.) ISBN: 978 90 821039 3 9. Formaat: 17,5 x 25 cm. Het is gedrukt bij Drukkerij Bultheel in Lendelede. De klassieke maar verzorgde lay-out werd verzorgd door Jürgen Schmieschek in Dresden, Duitsland. Jan: “Ik ken Jürgen al jaren, hij is ook enorm bezig met de Eerste Wereldoorlog. Ik vind het zeker een meerwaarde dat iemand de lay-out verzorgt die zelf ook iets kent van het onderwerp.”
Het boek kan besteld worden via uw lokale Standaard Boekhandel. Het kan ook rechtstreeks besteld worden bij auteur jan Vancoillie via overschrijving van 34,95 euro (+5,50 euro verzending binnen België) op BE40 9730 8888 4063 (BIC ARSPBE22.) Je kan het boek ook afhalen bij Jan in de Deken Jonckheerestraat 2B te Wevelgem of in de Koffiehoekstraat 37 te Bissegem (vooraf mailen naar aok4@telenet.be, meer info op www.aok4.be).
Frans Van Humbeek
