Ursel, 30 juni 2018. De laatste Sea King-helikopter van de Belgische Luchtmacht zal begin 2019 uit dienst genomen worden. Dan wordt de fakkel definitief doorgegeven aan de opvolger NH-90 Caiman. De luchtmacht wil het afscheid niet onopgemerkt voorbij laten gaan en laat de Sea King en haar bemanning een eervolle afscheidstournee vliegen onder de naam Farewell Tour. De tournee startte op Ursel Avia.
Sinds de aankomst in Koksijde op 8 november 1976 hebben ruim 200 bemanningsleden van het 40ste smaldeel doorheen de jaren ongeveer 1.800 mensenlevens gered. Voor een passend eerbetoon werkte het 40ste squadron samen met de pr-dienst van de luchtmacht en de organisatie van Ursel Avia om persoonlijke getuigenissen te kunnen optekenen. Een oproep in de sociale media leverde goed veertig verhalen op. Een jury selecteerde de meest opmerkelijke inzendingen en bood de gelegenheidsauteurs een vlucht aan met de Sea King op zaterdag 30 juni.
De ingestuurde verhalen gaan van liefhebbers met een grote passie voor de Sea King tot mensen die rechtstreeks of onrechtstreeks werden geholpen door de Koksijdse koning van de zee.
Met Hangar Flying brengen we een korte samenvatting van de doorwrochte stukjes. Om de privacy van de betrokken te bewaren noemen we geen namen.
 | Een blik in het ‘kantoor’ van de Sea King Mk.48. |
 | Een luchtdoop in de groene omgeving van het vliegveld Ursel. |
Donorhart
Dat veel mensen de Sea King-helikopter in hun hart hebben gesloten staat vast. Maar voor sommigen is dat echt letterlijk te nemen. Het verhaal van een verpleegkundige die werd geboren op 8 november 1976, dé dag dat de vijf helikopters in Koksijde arriveerden.
De schrijver kwam door zijn functie als verpleegkundige af en toe in contact met het 40ste. Een patiënt moet een donorhart krijgen na een eerder mislukte poging. Door de niet geplande vraag en acute nood werd er een beroep gedaan op de Sea King: « Binnen de muren van het ziekenhuis wordt alles in gereedheid gebracht om de procedure tot een goed einde te brengen. De verpleegafdeling cardiochirurgie ligt op de bovenste verdieping van het ziekenhuis. Ik probeer onze patiënt zoveel mogelijk bij te staan en leef mee met de gevoelens van angst, twijfel, onzekerheid en onmacht… »
« Beiden wachten we bang af en kijken doelloos naar de blauwe hemel… in de verte merk ik tussen de wolken een zwart stipje op, dat alsmaar groter en groter wordt. En steeds meer herkenbaar, de woestijnkleuren van de Sea King vallen fel op in het zonlicht. De typische ronk wordt duidelijk hoorbaar… De Sea King landt op de kleine weide achter het ziekenhuis, de cargodeur gaat open. De motoren blijven draaien, de medic loopt gebukt naar een van onze medewerkers en geeft een blauw containertje af: gevuld met ijs én een kans op een nieuw leven. »
« We beseffen dat de nabije toekomst voor onze patiënt op een levensbelangrijk keerpunt staat. De Sea King is perfect op schema. De operatie kan veilig doorgaan met een perfect geconserveerd hart. De slaagkansen zijn in die omstandigheden optimaal. De eerste stap naar herstel is gezet in een bedreigd mensenleven. De hartpatiënt kijkt mij aan, ik hem. In zijn ogen lees ik dankbaarheid, hoop en een immens respect voor de inzet en het engagement van iedereen. »
« De Sea King heeft zijn reputatie als levensreddende engel méér dan verdiend. Het lijkt op het eerste zicht misschien een routinetransport van A naar B, maar geconfronteerd met het hulpbehoevende gezin én de specifieke rol van het 40ste hierin… Het raakt een mens in hart en ziel. Eén van de meest intense ervaringen in mijn loopbaan. »
Ongeluk op zee
Het inzetgebied van de Sea King is niet beperkt tot Belgisch grondgebied. Op 2 januari 1984 komt de volgende getuige onrechtstreeks – maar vrij ingrijpend – in contact met de wiekenvorst.
« Het is maandagmiddag 2 januari 1984, de tweede dag van het nieuwe jaar. Ik heb kerstvakantie en zoals een goed gebruik in Nederland dat wil, ben ik met vriendjes kerstbomen aan het opruimen om deze vervolgens te verbranden. »
« Een gure wind waait er over het eiland Walcheren aan de Zeeuwse kust. We staan net buiten de bebouwde kom van Vlissingen op een grote akker van een boer en we staan op het punt om de kerstbomen in de fik te steken. Ineens komt er een grote legerhelikopter laag overvliegen. In eerste instantie schrikken we ons een hoedje en vervolgens volgen we de helikopter op zijn vlucht. We rennen als dartele kinderen richting de landingsplaats. Een indrukwekkend schouwspel van brandweerwagens, ambulances, en dan die enorme machine. De grote schuifdeur gaat open: een gewonde man op een brancard wordt naar buiten gebracht en onmiddellijk met een gereedstaande ziekenwagen weggevoerd. Wat vonden wij het spannend. We waren door het dolle heen en na een paar minuten liep de bemanning terug naar de helikopter om op te stijgen en uit ons gezichtsveld te verdwijnen.”
« Onze dag kon niet meer stuk, we liepen terug over de akker en hebben er onze kerstboomverbranding afgemaakt. Tegen de schemer ging ik weer naar huis. Ik stonk een uur in de wind, had overal roetvlekken op mijn kleding en gezicht. Thuis had ik gedacht op mijn donder te krijgen. Want als negenjarige hoor je niet met vuur te spelen. »
« Onze huishoudster had echter andere dingen aan het hoofd. Ze was gebeld geweest door het loodswezen: mijn vader bleek een zwaar ongeluk gehad te hebben aan boord van een schip. Met de Sea King werd hij er opgehaald en naar het ziekenhuis van Vlissingen gebracht.”
« Vader was tijdens het beloodsen zwaar gewond geraakt aan zijn been. De loodsjol was door het slechte weer hard tegen het schip geknald toen hij de loodsladder opklom. Hij is goddank toch aan dek weten te komen en daar door een matroos en stuurman verder geholpen. Vervolgens is er een noodoproep uitgegaan en is de Sea King-bemanning komen aanzetten om hem naar de wal te brengen. Na een forse operatie en twee maanden ziekenhuisopname kwam hij weer thuis. »
« Nogmaals heel veel dank voor uw redding op die onfortuinlijke dag. Het liep goddank goed af. Mijn vader geniet ondertussen al jaren van zijn pensioen en vooral van het leven. Ik weet ook dat het op die bewuste dag heel anders had kunnen aflopen. Ik denk elke 2 januari even aan jullie! »
Herald Of Free Enterprise
Een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van de Sea King is de ramp met de Herald of Free Enterprise op 6 maart 1987. De volgende scribent werd als Rode Kruis-vrijwilliger opgeroepen om hulp te bieden na de ramp. « Onze taak bestond erin om de lijktooi te verzorgen van de eerste aan land gebrachte slachtoffers in de sporthal van Zeebrugge. Tijdens onze opleiding kregen we de praktijk aangeleerd met poppen. Maar deze keer was het levensecht. Ik kan zeggen dat dit gebeuren een enorme impact heeft gehad. Neen, om nooit meer te vergeten. Achteraf kregen we ook geen enkele psychologische bijstand, zoals er samen nog eens over praten om het drama te kunnen verwerken. Omdat de Sea King veel slachtoffers (35, nvdr.) aan land heeft gebracht vereenzelvig ik het toestel ook telkens met de ramp. Telkens ik de helikopter zie, klap ik dicht en denk ik terug aan die zwarte bladzijde uit 1987. »
Windkracht 10
De serie en film Windkracht 10 zorgden dat het grote publiek kon kennismaken met de – weliswaar fictieve – wereld van de Sea King en bij uitbreiding van de bemanning. Heel wat fans droomden ervan om ooit zelf met de helikopter te kunnen vliegen. Zo ook deze jonge fan: « Ik werd geboren met een aangeboren hartafwijking. Door operaties kan ik een normaal leven leiden. Maar zoals de cardioloog zegt: omdat er aan mijn hart is gesleuteld kan ik sommige beroepen niet uitoefenen. Ik heb een enorme fascinatie voor alles wat met de Sea King te maken heeft. Dat is gekomen door naar Windkracht 10 te kijken. Als ik aan zee ben maakt het weer voor mij niets uit. Neen, als ik de Sea King heb zien vliegen dan is mijn dag geslaagd. Als kind heb ik wel de kans gekregen om mijn plechtige communiefoto’s te laten nemen bij het imposante hefschroefvliegtuig. Ik hoop dat jullie mijn droom kunnen laten uitkomen en dat ik voor de eerste en enige keer in mijn leven met een Sea King mag meevliegen. »
Kunst
De Sea King bleek ook een inspiratiebron voor kunstenaars te zijn geweest: « Ik ben een tekenaar en geen schrijver, mijn verhaal heeft weinig woorden maar des te meer verf! De Sea King hoorde ik als kind reeds van ver naderen. Dan was het snel naar buiten lopen om hem te spotten. De bemanning kunnen zien was de max! Ik schilderde de Sea King een paar jaar geleden in Oostende op een muur aan de Hendrik Baelskaai. Ik weet niet of hij er nog staat maar ik zag mijn konterfeitsel regelmatig nog eens opduiken op het internet. (Op de plaats van het werk staat nu een appartementsgebouw, nvdr.) Het werk werd opgemerkt door enkele mensen van de basis in Koksijde. Een plan om mij iets te laten schilderen op de basis werd overwogen, maar het ging uiteindelijk niet door. In de plaats kreeg ik wel een rondleiding door een van de piloten. Al zat meevliegen er toen niet in. »
 | De landing wordt ingezet tijdens Ursel Avia. |
 | De vertrouwde rode neus is een bekend zicht boven de kuststreek… |
Airshow
Als kind ging deze auteur telkens met vakantie naar zee. Daar ziet hij natuurlijk regelmatig de Sea King vliegen: « Dat was de start van mijn interesse in luchtvaart. Na jaren van turen in de lucht nam mijn nonkel mij mee naar de jaarlijkse airshow in Koksijde. In de loods stond een opengewerkte motor van een helikopter. Een vriendelijke man gaf uitleg en wist mij ieder onderdeel te benoemen. Bij de openliggende motor van de Sea King was ik pas echt verbaasd hoe die kleine onderdeeltjes samen ervoor moeten zorgen dat die bak de lucht in gaat. Ik mocht daar eens aan draaien en ik merkte dat al de kleine compressorbladen los zaten. Dat vond ik niet normaal. Ik kreeg meteen een erg leerrijke uitleg waarom die deeltjes los zitten. Metaal zet uit naarmate de motor warm wordt en zo dreigen ze vast te lopen. Nu lijkt dat allemaal logisch maar toen was dat vrij nieuw voor mij. Opeens gaat die man weg achter de schermen en ik moest wachten bij de motor. Wanneer hij terug kwam had hij een compressorblad mee van de motor met een klein neepje in vanboven. Ik mocht die meenemen naar huis. Ik fier als een gieter naar huis met een echt stukje Sea King in mijn rugzakje. Het was het eerste onderdeel van een helikopter of een vliegtuig dat ik ooit heb gehad en het was het begin van wat later een kleine verzameling zou worden. Het is letterlijk het kleinste en lichtste stukje in mijn verzameling. Maar het is altijd mee met mij. Vroeger in mijn boekentas naar school, en nu ligt het meestal in mijn auto. Ik heb geen idee hoe die man heet, maar hij heeft mij toen zeer gelukkig gemaakt. »
 | … net zoals de rest van de gecamoufleerde romp. |
 | Alleen maar blije gezichten bij de gelegenheidsauteurs na afloop van de luchtdoop. |
Cercle Brugge
Leuke anekdotes leveren meestal een dito verhaal op. Deze inzender is voetbalsupporter van Cercle Brugge: « We gaan terug naar het voetbalseizoen 2002-2003, 2de klasse. Cercle Brugge speelde toen thuis kampioen tegen Dessel Sport, met als uitslag 2-1.”
« Tijdens de eerste helft van deze match verscheen plots de Sea King boven het Jan Breydelstadion. Iedereen keek omhoog en zag hoe hij een paar toertjes rond het stadion maakte. Tijdens deze ongewone show opende de flight engineer de zijdeur en kwam tevoorschijn met een vlag van Cercle Brugge in zijn handen. Luid gejoel bij de supporters als gevolg. De branie werd natuurlijk vastgelegd door de talrijk aanwezige persmensen en fotografen. »
« De volgende ochtend was de Sea King, de flight engineer én de vlag van Cercle Brugge nationaal nieuws geworden in de kranten. De flight engineer bleek een weddenschap aangegaan te hebben. Hij kreeg weliswaar een sanctie, maar mocht genieten van enkele minuten roem en een bak bier.”
Sea King als focus
Deze schijfster werd geboren met een autisme spectrum stoornis: « Een aandoening die in mijn geval mij heel vatbaar maakt voor stress in drukke omgevingen. Dankzij de kust en de Sea King heb ik de mogelijkheid om aan deze dagelijkse realiteit te kunnen ontsnappen. »
« Sinds mijn geboorte breng ik de meeste vakanties door aan de Belgische kust. Als klein kind keek ik altijd omhoog in de lucht. En als ik dan een Sea King voorbij zag vliegen stond m’n wereld even stil. Ik vroeg me steeds af hoe het daarboven zou zijn en of ik misschien ooit de kans zou krijgen om dat gevoel te ervaren. In het 4de leerjaar heb ik de beslissing genomen om voor deze droom te gaan: ik wou Sea King- of F-16-piloot worden. Iets dat me zeker zou lukken dacht ik toen, maar later zou het de grootste teleurstelling van mijn leven worden. »
« Na jarenlang dromen en informatie verzamelen werd deze mooie luchtbel doorprikt. Onderzoeken naar mijn stoornis wezen uit dat ik nooit fysiek in staat zou zijn om met een Sea King te kunnen vliegen. Mijn wereld stortte in. Een droom waar ik zolang voor had gevochten was op amper vijf minuten volledig van tafel geveegd. »
« Maar de Sea King keer ik nooit de rug toe. Ik was vastbesloten om deze voldoening op een andere manier te krijgen. Ik bleef informatie zoeken over de Sea King, het 40ste squadron, Koksijde, enz. Al was het maar om even te vergeten wat niet gelukt was en me te focussen op wat nog kon komen. En ik ben blij dat ik dat gedaan heb. Mijn interesse is met de jaren blijven groeien en het zal nooit ophouden. Dàt weet ik zeker! »
Tatoeages
Sommigen krijgen de passie voor de Sea King van kleins af mee: « Mijn mama en papa waren zelf geïnteresseerd in de Sea King en hoe alles daar in zijn werk ging. Als Windkracht 10 werd uitgezonden keek ik stiekem mee toen ik eigenlijk al in bed moest liggen. De liefde en passie voor de Sea King, de luchtmacht en de jobs is daar ontstaan. De kindjes in de kleuterklas tekenden huisjes, bomen of prinsessen… ik tekende telkens opnieuw de Sea King of toch een poging daartoe. Later ging ik naar de airshows in Koksijde en kon nooit snel genoeg naar de Sea King lopen. Toen ik eens mijn voet bezeerd had leerde ik in de EHBO-tent een medic kennen van het 40ste. Doorheen de jaren groeide er een band met die man. Ik kreeg van hem een rondleiding op mijn verjaardag, maar mocht er ook mijn communiefoto’s nemen. De jaren verstreken en door omstandigheden verwaterde mijn belangstelling voor de Sea King. Een stuk gelopen relatie zorgde ook voor een diepe put. Ondertussen nam ik de draad weer op. Met de Sea King als steunfiguur in mijn leven kwam ik er weer bovenop. Ik heb zelfs enkele tatoeages van de Sea King en het 40ste smaldeel.”
Verzamelen
De laatste laureaat is opgegroeid met het verzamelen van alles wat ook maar te maken had met het 40ste squadron, dankzij zijn vader. Elke dag, gelijk wanneer was er wel iets te vertellen over de favoriete helikopter van vader en zoon. Zijn vader overleed eind augustus vorig jaar aan kanker: « Telkens wanneer ik nu de Sea King zie of hoor denk ik aan vroeger en aan alle momenten die we hebben beleefd. De Sea King zal nooit uit mijn hart gaan. »
Tom Brinckman.
Met de gewaardeerde hulp van Kurt Plyson.
Vluchtfoto’s: WM Aviation Photography
