Wevelgem, 14 december 2018. In 1931 vloog wijlen koning Albert I mee aan boord van een autogyro, een nieuw soort vliegtuig waarvan het Belgisch leger één exemplaar had aangekocht ter evaluatie.
De Avro 671/Cierva C30 (c/n 818) wordt door het Belgisch leger getest in de jaren dertig van de vorige eeuw. Foto van de Avro Cierva in mei 1935 in Evere. (Archief Jean-Pierre Decock)
Bij een autogiro gaan de pallen wentelen door voorbijstromende lucht die lift creëert: de zogenoemde autorotatie. De ‘rotorschijf’ die daarbij ontstaat, fungeert als de vleugel van een vliegtuig. Moderne autogyro’s beschikken daarbij over een pre-rotator die de pallen aandrijft tot een minimaal toerental voorafgaand aan het opstijgen. Een motor met propeller zorgt voor de voorwaartse beweging. Zo zal een autogyro eerst enige meters moeten rollen vooraleer te kunnen opstijgen. Een autogyro kan daarna zacht landen met weinig tot geen voorwaartse snelheid.
Autorotatie: rechttoe, rechtaan. (Foto Guido Bouckaert)
Pitchcontrole volgt door het voorwaarts of achterwaarts kantelen van het rotorsysteem, rolcontrole door het zijwaarts kantelen ervan. De roerpedalen controleren het gieren – de yaw. De motorgashendel, goed voor het instellen van het vermogen, regelt mee het stijgen en dalen. Bij autogyro’s met een duwpropeller wordt het richtingsroer doorgaans in de slipstroom van de propeller geplaatst voor een maximale controle bij lage snelheden.
Een overzichtsfoto van de autogyro van Gerrit Ghyllebert. (Foto Jan Vanhulle)
Wat als Juan de la Cierva y Codorníu (°21 september 1895) op 9 december 1936 niet in Croydon, Engeland in een DC-2 was gestapt naar Amsterdam die in dichte mist bij het opstijgen verongelukte en waarbij de Spaanse ingenieur het leven verloor? Misschien zou de vliegwereld er nu anders uit hebben gezien. La Cierva stond immers op de rand van een grote doorbraak met zijn autogyro waarvoor hij in Engeland de La Cierva Autogiro Company had opgericht en aandacht voor zijn machine had bekomen van diverse belangrijke vliegtuigfabrikanten zoals A.V. Roe & Co Ltd (Avro), Focke-Achgelis (DTL) en Pitcairn (USA).
Pitcairn PCA-2 autogiro. (Foto AOPA)
Na de plotse dood van La Cierva belandde zijn autogyro in de vergeethoek maar het concept gaf wel aanleiding tot het ontstaan van de helikopter, zo omstreeks WO II, een tiental jaren later. De beroemde Duitse testpilote Hanna Reitsch zou met de Focke-Achgelis Fa 61 succesvol rondjes maken in de Berlijnse Deutschlandhalle (www.youtube.com/watch?v=SNc3hddldHQ).
De Duitse testpilote Hanna Reitsch in haar Focke-Achgelis Fa 61. (Foto age fotostock)
Tot op heden bleef België het enige land in Europa waar autogyro’s niet worden gedoogd. Nergens was er een wet die het autogyrovliegen in België verbood; ergo, er was evenmin wetgeving over te vinden. En daarom mocht het niet.
Vliegen met een autogyro won na 2014 steeds meer aanhang. De Belgische overheid verleende een tijdelijke toestemming voor bepaalde autogyro’s die in de EU waren ingeschreven en verzekerd, als ze maar werden gevlogen door piloten met een passende vergunning, die in het buitenland moest worden behaald en ze 40 uren op een autogyro hadden geklokt. Bovendien mochten autogyro’s slechts 30 dagen in België vliegen accumuleren en daarbij slechts gebruikmaken van de kleinere ULM- en vliegvelden.
Het bleek voor het Directoraat-generaal Luchtvaart (DGLV) bij de opmaak van een Koninklijk Besluit voor het regelen van ULM-vliegen niet mogelijk het vliegen met autogyro’s hierin op te nemen. Dat zou later nog kunnen volgen. Zo kunnen autogyro’s nog altijd niet in het Belgische luchtvaartregister worden ingeschreven, evenmin kunnen opleidingen in ons land worden georganiseerd.
Hopelijk wordt het binnenkort mogelijk om de aankoop van een gyrocopter in België in te schrijven.
“Jammer”, zegt Paul Windey, voorzitter van de Belgische ULM-Federatie (BULMF, www.bulmf.be) en peetvader van de autogyrobeweging in België die met Gerrit Ghyllebert en vele anderen blijft ijveren om deze toestand uit het land te helpen, “want autogyrovliegen is een wondermooie, aangename en een, vooral veilig, gebeuren.”
Wat een autogyro zo allemaal kan. (Foto Jan Vanhulle)
Voor een vlucht met de autogyro van Gerrit Ghyllebert hielden we halt in Amougies (EBAM). Het weer was opperbest en de lucht helemaal schoongeveegd door de regen van de vorige dag. Plaatsnemen in deze glimmende machine was een makkie en meteen nadat de pre-rotator aan het werk was gegaan, klommen we de hemel in. Deelnemers in het luchtruim van de onmiddellijke omgeving werden verwittigd dat Gerrit ietwat stoer zou gaan doen om en rond het vliegveld, en dat werd het ook!
Een heerlijke spielerei – onder een perfecte vliegcontrole – die mogelijk wordt gemaakt door de ultraveilige eigenschappen van een gyrocopter. Zo’n vliegtuig kan niet in draagkrachtverlies geraken. Als het toch mis mocht gaan, dan gaat het toestel in autorotatie richting aarde. Het maakt geen val.
Na het speelse stuntwerk gingen we kuieren boven de velden. Héérlijk. Laag en traag en al eens heel snel (180 km/u) over een landschap scheren dat door de herfst in vuur en vlam werd gekleurd. De koeien stonden al op stal. Een eenzame wandelaar keek naar ons op.
De gyrocopter biedt een heerlijk zicht vanuit de lucht. (Foto Guido Bouckaert)
Het landen werd een zachte, gecontroleerde autorotatie en daarmee zat de pret erop. Héérlijk vliegen, veilig vliegen, goedkoop vliegen ook: 1/10 goedkoper dan een helikopter. Welk vliegend tuig beschikt over meer troeven dan de gyrocopter? Blijven getuigen over de opperbeste kwaliteiten en capaciteiten van zijn eenvoudige machine, dàt is wat Gerrit Ghyllebert beweegt. Hij is de opperbeste ambassadeur voor deze sport en een graag geziene gast op talloze airshows en fly ins.
Straks gaan de piloot en zijn eega nog eens vliegen. Genieten van een wandeling doorheen de hemel en van het mooie leven.
Guido Bouckaert
