Op het kerkplein liggen de graven voor de bemanning van de Hampden AE438 EQ-A van het 408 Squadron , neergestort te Roksem op 9 november 1941. P/O Wilson, Sgt Robertson, Sgt Norton en Sgt Markall. Al de omgekomen bemanningsleden werden begraven op het kerkhof maar dat werd later verplaatst. Enkel deze bemanningsleden liggen nog aan de kerk.
Volgens Danny noorderkant kerk, in Ettelgem (Oudenburg)
Volgens Georges Lecomte, 4 april 2009:
Wilson, Robertson, Norton en Markall liggen wel degelijk in Westkerke (Oudenburg) begraven. Raadpleeg de lijst van de CWGC 1940-1945 en je zal zien dat er in Ettelgem geen Britse piloten begraven liggen. Daarenboven ligt de kerk van Westkerke aan een kruispunt waar die van Ettelgem langs de baan ligt. De kerk waar ik de foto genomen heb lag aan een kruispunt, op enige tientallen meter van de plaat « Westkerke ».
Piloot Wilson en zijn mannen vlogen met de Handley-Page « Hampden I » AE438 / EQ-A van het 408th « Goose » Squadron van de RCAF toen ze in de nacht van 09 op 10/11/1941, om 21u46 werden neergehaald door een Duitse FLAK-batterij die opgesteld stond in de streek van Ettelgem. Het vliegtuig viel in Roksem vlak bij de boerderij van Valeer Vandekerckhove, aan de zeeweg. De vier lijken werden door de Duitsers geborgen. De stoffelijke overschotten werden overgebracht en opgebaard in de feestzaal bij Filip Bultynck en enkele dagen nadien ter aarde besteld op de gemeenschappelijke begraafplaats te Westkerke, nu een parking.
Informatie ontvangen van Dirk Jonckheere (7 juni 2012). Met toestemming van Dirk publiceren we enkele passages uit zijn artikels:
Het kleinste oorlogskerkhof van Europa
Vliegtuigcrash in Roksem.
Op 4 december 1941 viel de operatie “Unternehmen Barbaroso” stil op 15 km. van Moskou. In dezelfde maand verklaarde Duitsland de oorlog aan de Verenigde Staten van Amerika. Dit betekende dat het tot dan toe alleen vechtende Britse Gemenebest een machtige alliantie verkreeg met een wereldmacht. Vanaf deze datum was het volgens militaire deskundigen, dat er een keerpunt zou komen in de oorlog. Dit stukje geschiedenis op internationaal vlak. Over het oorlogsgebeuren dat België in de jaren 1940 – 1945 heeft ondergaan, is sinds het einde van de oorlog enorm veel geschreven en gepubliceerd. Toch willen we de schijnwerpers richten op een plaatselijk oorlogsfeit dat het rustige Roksem niet onberoerd liet. Even ten westen van de historische Zeeweg stortte op 9 november 1941 een bommenwerper neer die het leven kostte aan vier bemanningsleden. Op basis van grotendeels mondelinge informatie zullen we trachten een bondige reconstructie te maken van deze crash. Tevens hopen we met dit artikel de gedachte levendig te houden aan deze jonge mannen die sneuvelden ver van huis, in een godvergeten gat in een even onbekend land. Zo droegen ze bij tot de teruggave van onze dierbare vrijheid.
Zondag 9 november 1941, het was een koude novemberdag. In de mess van de luchtmachtbasis Syerston waar het 408e ‘Goose’ Squadron van de Royal Canadian Air Force gestationeerd is, nam de amper 19 jarige Engelsman Sgt Douglas Fréderick William Norton (R.A.F.), een Hampden staartschutter, de pen op voor later zou blijken, zijn laatste brief. “Liefste Pa en Ma, Het spijt me dat het zo lang geduurd heeft vooraleer ik nog eens kon schrijven, maar we hadden het de laatste tijd zo ontzettend druk. Ik vloog de voorbije nacht een raid, alsook de nacht ervoor en ook woensdagnacht, dus je kunt zien dat we onze handen vol hebben. Ik ben nog maar één uur uit bed en heb net m ‘n middagmaal op. Vorige nacht vloog ik naar Oostende in België en we dropten onze bommen recht in de dokken. Dus ik durf wedden dat het daar een puinhoop is. Alles gaat goed met me, alhoewel ik moet toegeven dat ik me de laatste tijd erg vermoeid voel. Ik denk niet dat ik vannacht zal moeten vliegen zodat ik wat kan uitrusten. De overige jongens bombardeerden vorige nacht Keulen en zij moeten vannacht weer vliegen, dus ik den niet dat ik het zo moeilijk heb als zij. Maar ja, daarom kwamen we naar deze oorlog dus we mogen niet klagen. Ziezo, dat is het dan weer voor vandaag en ik hoop dat jullie allemaal gezonden welzijn. ‘Cherio ‘, en pas op jezelf. God zegene jullie met veel liefs en geluk. Doug » Veel tijd om uit te rusten krijgt Douglas Norton echter niet. Toen Douglas Norton deze brief aan zijn ouders schreef, was hij blijkbaar nog niet op de hoogte gesteld dat hij en zijn bemanning weer op het krijtbord ingeschreven staan. Het commando had nog dezelfde zondagavond, 9 november, een raid op Oostende gepland. Na het invallen van de duisternis steeg een formatie van negen vliegtuigen op om 17.55 uur plaatselijk tijd. Onder de toestellen bevond zich de Hampten – bommenwerper EQ – NE (AE438). Tijdens hun missie boven onze kuststreek in die nacht van 9 november 1941, kwam hun toestel in de stralen van een zoeklicht terecht. Met onmiddellijk daarop het ontbranden van het moordende granaatvuur uit een Duitse FLAK – batterij. (Fliegzeug Abwehr Kanone.) Een vleugel en het startdeel kregen een voltreffer. Afgeschoten onderdelen kwamen terecht op de akker van landbouwer Vandamme, even ten zuiden van de Aernoudstraat in Roksem. In de fatale seconden die hierop volgden is de stuurloze bommenwerper, in scheervlucht en met een hels lawaai, enkele honderden meters verder neergestort rond 22.00 uur. Het toestel lag dicht bij de stallingen en woonhuis van Valere Vandekerckhove en Irma Vanthuyne, Zeeweg 16 in Roksem.
De wrakstukken werden op vrachtwagens geladen. Door de Duitsers werden vier lijken geborgen. De stoffelijke resten werden overgebracht naar de bijgelegen herberg “De Welkom” (de latere “Rust der Brikkenbakkers”) uitgebaat door het echtpaar Filip “Fluppe” Bultynck – Titeca. Daar werden ze opgebaard in een achterliggend gebouwtje, die in normale omstandigheden dienst deed als boltra. Deze café was gelegen op de hoek van de Zeeweg en Oude Brugseweg tegenover de site van het oude Roksems kerkje. Enkele dagen nadien werden de omgekomen bemanning ter aarde besteld met militaire eer op de gemeentelijke begraafplaats te Westkerke.
Te Roksem gevallen en te Westkerke begraven?
Niettegenstaande Roksem tot een van de oudste parochies van Vlaanderen behoorde was er door allerlei omstandigheden pas in 1965 terug een afzonderlijke parochie. Voordien werden alle kerkelijke diensten, alsook de begrafenissen in Westkerke gehouden. Vandaar dat ook de vier slachtoffers van de vliegtuigcrash te Westkerke werden begraven.
Op hun graf werden houten kruisjes geplaatst.
De optekende gegevens in de archieven van het Commonwealth War Graves Commission bevestigden dat vier graven nog steeds aangeduid waren met de oorspronkelijke houten kruisen in januari 1948. Dan werden de graven officieel overhandigd naar de “Commissie by the Army Graves Service”. Commissie der grafstenen verwijzen soms naar latere datum, maar de archiefstukken bevestigden dit niet.
Naar aanleiding van de herschikkingswerken van het kruispunt rond de kerk in 1992, werd de begraafplaats ontruimd. Alleen de vier militairen bleven ter plaatse en ze kregen een ereplaats in de schaduw van een treurwilg. Zo vormen ze het kleinste militair kerkhof van Europa.
DE BEMANNING
-Douglas Victor Markall, – England – sergeant, board shooter, navigator 1167721- 408 Sqdn, Royal Air Force volunteer reservist, 21 years of age, grave 1.
-Evan Bertram Te Makahi Robertson – New Zealand – sergeant, observer 404556- 408 Sqdn, Royal New Zealand Air Force, 29 years of age, grave 2.
-Douglas Frederick William Norton – England – sergeant, board shooter, radio-operator 1280431 – 408 Sqdn, Royal Air Force volunteer reservist, 19 years of age, grave 3.
-John Cayley Wilson – Canada – pilot Officer J/5224 – 408 Sqdn, Royal Canadian Air Force, 27 years of age, grave 4.
Daar bij de crash het vliegtuig niet ontplofte en ook geen brand ontstond, waren de toenmalige vijand, de Duitsers, maar de volgende ochtend bij het wrak. Enkele bewoners en verzetslui hadden de tijd om wat spullen, mogelijks materialen en ook kledij in bewaring te nemen. Hierbij is een witte zijden valscherm enkele jaren terug opgedoken en geschonken aan het klooster van Gistel, om door de zusters tot kledingstukken voor de St. Godelieveprocessie verwerkt te worden. Daarover werd aan het processiecomité navraag gedaan, maar helaas, gegevens over het valscherm zijn niet terug te vinden. In 2007 dook plots een jacket op van een der bemanning. Na de dood van een der verzetslui (onbekend, en niet meer woonachtig in de streek) werd de zolder opgeruimd en het jacket terug gevonden. Op de mantelhaak van deze staat geschreven: “DOUGIE”. Een bijnaam, of wellicht de artiestennaam van Douglas Norton uit Ipswitch.
In 2004 werd een oproep gericht naar de Vaderlandslievende verenigingen met de vraag of zij iets van plan waren naar aanleiding van de verjaardag van de bevrijding van België, toen 60 jaar terug. Daar wij hier te Westkerke het niet te benijden “geluk” hebben dat er hier gesneuvelden uit de tweede wereldoorlog begraven zijn, hebben we in het bestuur van de lokale N.S.B. (Nationale Strijders Bond) afdeling Westkerke besloten om er een herdenkingsplechtigheid aan te koppelen.
In het jaar 2006, was het 65 jaar geleden dat zij omkwamen. De ambassades van Canada, Nieuw Zeeland en Engeland waren vertegenwoordigd om mee hulde te brengen aan hun gesneuvelde landgenoten. Ook de gouverneur van de provincie West Vlaanderen bracht hulde aan de vier slachtoffers. Wij hopen dit elk jaar te kunnen verder zetten. Westkerke blijft zijn mini – soldatenrustplaats in ere houden. Een rustplaats die de geschiedenis zal ingaan als één van de kleinste militaire begraafplaatsen van België van de tweede wereldoorlog. Tevens zijn deze een tastbare herinnering en doen ons denken aan de zinloosheid van om het even welke oorlog. De herdenking en hulde is een organisatie van N.S.B. afdeling Westkerke in samenwerking met de stad Oudenburg.
Aldus enkele passages uit het artikel van Dirk Jonckheere, bestuurslid N.S.B. Westkerke en heemkring “Oost over de Waere”.
Nog volgens Dirk Jonckheere:
Het duurde tot in 1993 dat de familie Robertson uit Nieuw Zeeland eindelijk wist waar Evan Robertson begraven lag. In 1997 kwam voor het eerst een nicht hier bezoek brengen aan het graf te Westkerke. Op vraag van de familie werd ook de plaats van de crash bezocht.
Op het stadhuis, waar naast de Belgische driekleur ook – verrassend – de vlag van Nieuw Zeeland stond, werd een deugddoend kopje koffie aangeboden. Daar konden zij een kledingstuk van een der bemanningsleden bekijken. Aangrijpend, daar dit mogelijks het jacket of vliegtuigoverall kon zijn van hun gesneuveld familielid. Naar hun zeggen zal Westkerke nooit vergeten worden. Zelfs is er in Nieuw Zeeland een hoeve van de familie genaamd “Westkerke”. Om de dag af te sluiten konden zij nog juist te Ieper de Last Post bijwonen. Aldus het verslag van Dirk Jonckheere (uittreksel verslag oktober 2008)
Op de foto de drie familieleden van Nieuw-Zeeland die hier aanwezig waren op 29 oktober 2012 bij de herdenking van de crash. Foto Dirk Jonckheere.
Aanvulling 16 januari 2018
Sommige bronnen, waaronder de betrouwbare reeks Bomber Command Losses van W R Chorley, hebben de squadron code in het verleden vermeld als EQ-N. Een foto te koop aangeboden op een bekende internet-veilingsite, en de daarop volgende discussie op een internet-forum, hebben aangetoond dat de squadron code echter EQ-A was.
Thierry Cardon meldde ons in april 2024 dat er nu een muur en een hekken rond het monument staat, alsook een informatiebord.
