Monument voor de bemanning en passagiers van DC-6 OO-SDB

Op 13 februari 1955 vertrok de DC-6 OO-SDB van de nationale luchthaven van Melsbroek naar Leopoldstad (Kongo), met geplande tussenlandingen in Rome-Ciampino (Italië) en Kano (Nigeria). De 21 passagiers en 8 bemanningsleden zouden Rome nooit bereiken. Het vliegtuig van Sabena stortte die dag neer nabij Rieti, op ongeveer 100 kilometer ten noordoosten van Rome.

De Douglas was begonnen aan zijn nadering voor Rome-Ciampino. Een uitzonderlijk krachtige westenwind had de “ODB” sterk van zijn koers doen afwijken. Het sneeuwde en het was bitter koud. Zonder dat de bemanning zich bewust was van hun foute positie, vloog de DC-6 te pletter tegen een bergkam nabij de Monte Terminillo in de Apennijnen, in een van de hoogste bergketens van Italië. Niemand van de inzittenden overleefde de klap.

Al zeer vlug na de radiostilte werden uitgebreide zoekacties gestart, van in de Tyrreense Zee tot de Adriatische Zee. Omwille van de slechte weersomstandigheden kon het hooggebergte maar zeer moeizaam worden onderzocht. Pas acht dagen na het ongeval werd het wrak gelokaliseerd. Het bergen van de lichamen was een helse opdracht. De lokale bevolking is deze reddingsoperatie nog niet vergeten.

Hangar Flying bestudeerde niet alleen de archieven over het ongeval met de OO-SDB. We werden zowel in België als in Italië hartelijk ontvangen door bevoorrechte getuigen en nabestaanden. Sommigen wilden die verschrikkelijke dagen uit hun leven het liefst vergeten en daar hadden we natuurlijk alle begrip voor. Anderen deden graag hun verhaal.

Reeds in 2004 bezocht onze collega Christian Deglas de regio waar het ongeval was gebeurd. Samen met Hangar Flying werd anno 2009 een zeer uitgebreid onderzoek gestart naar de omstandigheden van het ongeval. Frans en Paul gingen de crashplaats bezoeken en spraken met oud-journalist Antonio Cipolloni. Antonio Cipolloni volgde in 1955 de zoekacties en de berging van de slachtoffers. Zijn wens om op de plaats van het ongeval een monument op te richten voor de slachtoffers is in 2010 in vervulling gegaan.

In België werden heel wat nabestaanden van de slachtoffers gecontacteerd en al vrij vlug werd besloten om van donderdag 3 juni tot maandag 7 juni 2010 een uitgebreide reis naar de plaats van het ongeval te organiseren. Redactieleden van Hangar Flying waren samen met Christian Deglas al enkele dagen eerder aanwezig om de laatste voorbereidingen in goede banen te leiden.

Voor sommige familieleden van slachtoffers was de trip die we naar Italië hadden georganiseerd de eerste buitenlandse reis in bijna twintig jaar, wat duidelijk aangaf hoe belangrijk dit voor hen wel was. In onze delegatie van dertig personen zaten zowel familieleden van de bemanning als van de passagiers. Onze delegatieleden kwamen toe uit verschillende landen: België, Congo, Egypte, Frankrijk, Italië en zelfs Korea. Terwijl in België de taalperikelen de economische problemen op de achtergrond verdrongen, verliep de communicatie binnen de groep perfect. De nabestaanden werden vergezeld door een team van Hangar Flying en door ondermeer een vertegenwoordiger van de Vieilles Tiges (Lt. Gen. (or) Michel Mandl), het Directoraat-generaal Luchtvaart (directeur licenties Johan De Cock) en de Sabena Aeroclub (Peter Kirschen). Onze vertaalster Christiane Van Der Haegen en haar partner en Italiëkenner Jacques Boterman waren gelukkig altijd in de buurt.

Naast de directe familieleden was ook een vertegenwoordiging present van de Féminines Internationales Catholiques (AFI). Yvonne Poncelet, de toenmalige voorzitster van deze lekenorganisatie , was een van de slachtoffers aan boord van SN503. Na het ongeval had de familie Poncelet al een kleine gedenksteen op de plaats van het ongeval gezet. Op het moment van ons eerste bezoek was die al sterk beschadigd. Een van de Belgische delegatieleden van AFI had Poncelet achttien dagen voor haar overlijden nog gesproken. Yvonne Poncelet was naar de paus gereisd om verslag uit te brengen over de activiteiten van AFI. Deze lekenorganisatie bestaat nog altijd en heeft een hoofdkantoor in Brussel. De leden zijn actief in 28 landen.

Tijdens ons onderzoek had Antonio Cipolloni in Italië al een uitgebreid team gemobiliseerd. Een monument plaatsen op een bergflank van 1.650 meter is geen sinecure. Zowel het provinciebestuur van Rieti als de burgemeesters van Rieti en Cantalice gaven hun steun aan dit project. Op de bergflank moest een betonnen fundering gegoten worden. Pakken stenen, cement en ijzer moesten dus naar boven gedragen worden. Hoe de zwaarste stukken precies naar boven gebracht werden, blijft een goed bewaard geheim. Het kleinere bouwmateriaal werd in loodzware rugzakken vervoerd door motorrijders. De hoekstenen komen uit vier Franciskanenkloosters in de regio rond Cantalice. De koperen plaat met de namen van passagiers en bemanningsleden werd in Cantalice vervaardigd, een waar kunstwerk.

Het monument zit vol symboliek. Bergbeklimmers en wandelaars volgen dikwijls paden die gemarkeerd worden door hoopjes opgestapelde stenen. Ook dit stenen monument wil een baken zijn voor de wandelaars. Het toont de weg om veilig uit de bergen te geraken, een vluchtweg die de OO-SDB niet heeft gevonden. Op het monument zit een metalen plaat. Het is ijzersterk gemaakt zodat het de druk van de sneeuw die van de flank komt, kan weerstaan en zo ook het kleine herstelde monument van Poncelet kan beschermen.

Piloot Peter Kirschen van de Sabena Aeroclub was met de Piper PA-28 Archer OO-SAG naar Rieti gevlogen. Aan boord had ook Marc Stolz plaatsgenomen, een zoon van de omgekomen commandant van de DC-6.

Zaterdagavond 5 juni 2010 was er een misviering ter ere van de slachtoffers in de kathedraal Santa Maria Assunta in Rieti. De mooiste dag was natuurlijk zondag 6 juni 2010. Zowel voor Hangar Flying als voor de families en vrienden een dag om nooit te vergeten. Het was stralend weer toen de delegatie aankwam in Cantalice. Vanaf hier zouden we de weg volgen naar het monument, naar de plaats in de bergen waar het wrak met de inzittenden was gevonden. Het was een zeer emotionele tocht, want we volgden precies hetzelfde spoor als de reddingswerkers in 1955. In het begin was de straat nog geasfalteerd. Door de burgemeester en de hoogwaardigheidsbekleders werd ze nu ingehuldigd als de “Via Marcella Mariani”, een ode aan de omgekomen Miss Italië en aan alle slachtoffers van de Sabenaramp. Bij het monument werden we toegesproken door Johan De Cock, directeur licenties van het Belgische Directoraat-generaal Luchtvaart. In vlekkeloos Italiaans (!) prees De Cock de samenwerking tussen de Italiaanse en Belgische instanties, zowel bij de reddingsoperaties als tijdens het latere onderzoek. Hij benadrukte dat het monument hier niet was geplaatst in opdracht van officiële instanties. Het initiatief kwam van vrijwilligers die zich nog steeds verbonden voelden met de omgekomen inzittenden en met de gebeurtenissen uit 1955. Dit monument was ontstaan in het hart van Rieti en Cantalice.

Onder de aanwezigen bevonden zich ook verschillende inwoners van Cantalice en omgeving die geholpen hadden bij de reddingswerkzaamheden. Het waren daarboven op de Costa dei Cavalli zeer emotionele momenten voor de familieleden en voor onze Italiaanse vrienden. Er werden bloemen neergelegd aan het nieuwe monument en aan de kleine gedenksteen voor Yvonne Poncelet. Marc Stolz legde een prachtig bloemstuk neer in naam van de Sabena Old Timers. Op het moment dat alle gasten op de plaats van het monument stonden, had Peter Kirschen met de in Sabenakleuren geschilderde Piper Archer OO-SAG het monument enkele keren overvlogen. Schoonheid en tragedie kwamen hier op deze berghelling perfect samen. Christian Deglas las als eerbetoon de namen voor van de overledenen. De vertegenwoordigster van de Belgische ambassade dankte de Italianen voor dit initiatief. Hier werden Italiaans-Belgische vriendschapsbanden gesmeed die nooit meer zullen vergaan. Na een prachtige trompetsolo verlieten we stilaan deze wonderlijke plek in de bergen. Pure schoonheid en tragiek leven hier samen.

Nabij de berghut ‘Rifugio Castiglioni’ werden we in openlucht vergast op een heerlijke maaltijd met Italiaanse landwijn en fris bronwater. Mensen die elkaars taal niet spraken zijn hier de beste vrienden geworden. Er zijn vele gesprekken met nabestaanden van de slachtoffers die me zullen bijblijven. Iemand vertelde me: “Mijn vader was al sinds 1920 actief in Congo. Na de eerste pioniersjaren had hij een carrière uitgebouwd als notaris en advocaat Hij keerde met Sabenavlucht 503 terug naar Congo. De foto’s van zijn gezin droeg hij altijd mee in zijn aktetas. Hij was er de man niet naar om op een ziekbed te sterven. Hij heeft rust gevonden in de schoonheid van de Costa dei Cavalli, dat weet ik nu wel zeker”. Families en hulpverleners konden duidelijk een hoofdstuk in hun leven afsluiten.

We danken de medewerkers die hebben bijgedragen aan dit onderzoek en aan de bouw van het monument. Het was onmogelijk om iedereen in deze lijst te vernoemen, daarvoor alvast onze verontschuldigingen.

Agostini Giorgio, Archeology Museum and Library of Rieti,Battisti Giuseppe, Belgische ambassade in Rome, Belgocontrol (Paul Reggie), Cipolloni Antonio, De Cock Johan (Directoraat-generaal Luchtvaart), Deglas Christian, Desideri Fabio, Durinckx Frank (Directoraat-generaal Luchtvaart), Emili Giuseppe, Families en vrienden van de omgekomen bemanningsleden en passagiers, Fiordeponti Francesco, Gemeentebestuur Grimbergen, Gentilini Luigi, Kirschen Peter, Land Rover, Mandl Michel (Voorzitter Vieilles Tiges de Belgique), Marchioni Felice, Maurizio Billi (ENAV), Melilli Fabio, Millesimi Arnaldo, Mirigliani Patrizia, Patacchiola Fabio, Patacchiola Paolo, priesters van Cantalice en Rieti, Pulcini Ivo, Ratti Pietro, Sabena Aeroclub (voorzitter De Ost Pieter, Fauconnier Luc en Robberecht Jean-François), Sabena Old Timers (Cammaerts Renilde en Stockmans Danny), Scacchi Domenico, Silvestrino Prosperi, Tavani Antonio, Van Der Haegen Christiane – Boterman Jacques, Vanden Eynde Luc. My apologies for all those very kind Italian friends who I forgot to mention in this list.

Cantalice is een prachtig Italiaans dorp, gebouwd tegen de flank van een berg. Rieti is een kleine stad met de charme van een dorp. Het massatoerisme is in deze regio nog niet doorgedrongen. Onze Italiaanse vrienden doen we graag een plezier door hun regio aan te prijzen. Mail ons indien je praktische informatie wil voor een verblijf, een wandeling naar het monument of een vlucht naar het vliegveld van Rieti. Consulteer alvast volgende sites:

Voor het volledige relaas over Sabenavlucht SN503 verwijzen we u graag naar het in 2009 gepubliceerde themanummer van Hangar Flying

Bestellen kan niet meer want dit themanummer is uitverkocht.

Extra informatie is nog te vinden in onze artikels

De foto’s tonen het houten kruis en gedenkplaatje dat door de familie Sempels op de plaats van de ramp werd geplaatst, het stenen kruis van de organisatie van de Féminines Internationales Catholiques (AFI) van Yvonne Poncelet en het monument dat in 2010 in samenwerking met Hangar Flying werd opgericht.

Info over de tentoonstelling, 11 februari 2017:

Ivm deze tentoonstelling zie ook

Met dank aan Luk en Nele Labro (21 februari 2017)