Het vliegveld lag volledig op het grondgebied van Zutendaal. Het lag langs de weg van As naar Bilzen. De hoofdingang lag dicht bij As, vandaar de naam Y-29 Asch.
Het monument is zeer moeilijk te vinden. Van Leon Reumers (info 2006) kregen we volgende wegbeschrijving: volg aan het kerkje van Wiemesmeer richting As. Aan de tank rechts, inrijden richting ingang militair domein. De weg links voor de ingang nemen en volgen tot aan het kruispuntje. Rechts inslaan en naast het plein van de hondendressuur ZVHS 801 verder rijden. Het dressuurplein moet zich rechts van u bevinden. Daarna maakt de weg een bocht naar links. Het volgende kruispunt links is de Eindstraat en rechts de Venstraat. Rij rechtdoor, dit is ook de Venstraat, deze weg maakt een bocht naar rechts. U zit midden in een bos, bij regenweer is het daar zeer drassig. Op een gegeven moment ziet u in de verte recht voor u een gesloten slagboom en aan uw linker zijde in de verte een gesloten metalen poort . U plaatst uw auto aan de poort en volgt de weg te voet. Na ongeveer 200 meter over de betonnen baan wandelen ziet u rechts een smal dreefje. Dit volgt u en links staat het monumentje.
Het monument werd opgericht nabij een vroegere startbaan. Rechts op de eerste foto staat Joe Noah, de kozijn van top-aas George Preddy, tijdens een bezoek in april 2004.
Info Belang van Limburg (18 juni 2012):
Midden juni 2012 heeft Hell on Wheels Belgium het monument een onderhoudsbeurt gegeven. “Eigenlijk zou de hele zone rond het monument een opknapbeurt mogen krijgen. Bij de minste regen is de toegangsweg een grote modderpoel, bovendien staan er nergens richtingaanwijzers zodat bijna niemand het monument weet liggen. Misschien dat er met het Agentschap voor Natuur en Bos, die binnenkort eigenaar worden van het gebied, afspraken te maken zijn, aldus Dirk Thielens, voorzitter van de vereniging.”
Onderstaande info komt van Jan Lantmeeters (16 januari 2020). Jan is o.a. auteur van het boek ‘Vliegveld Asch’ (zie www.vliegveldasch.com)
Bij de inhuldiging werd verkeerdelijk de 125 Wing/160 Sqn RAF op het monument vermeld, dat is inmiddels gecorrigeerd.
Y-29 Asch heeft wel Amerikaanse Fighter of Bomber Groups gehuisvest, nl. 366 Fighter Group, 352 Fighter Group, 406 Fighter Group en 391 Bomber Group.
Op 10 januari 2020 was er de herdenking 75 jaar ‘New Year’s Day Battle’ in Wiemesmeer. Alle schoolkinderen van het vijfde en zesde leerjaar van Zutendaal waren aanwezig. In totaal waren er meer dan 200 geïnteresseerden. Ik gaf er een kort overzicht van de geschiedenis van het vliegveld. Hieronder de tekst.
Begin november 1944 wordt door de geallieerden gestart met de aanleg van het vooruitgeschoven vliegveld Yankee-29 te Wiemesmeer, Zutendaal. Op 26 november 1944 landen de eerste van de in totaal 75 jachtbommenwerpers van het type P-47 Thunderbolt van de 366 Fighter Group. Yankee-29 wordt het vooruitgeschoven vliegveld dat het dichtst bij het front ligt.
Zeven en een halve kilometer noordwaarts, in Opglabbeek, wordt ook een vooruitgeschoven vliegveld, de Yankee-32, aangelegd.
Vanuit Yankee-29 vliegen jachtbommenwerpers naar Duitsland om de geallieerde grondtroepen te ondersteunen in hun strijd in het Hürtgenwald. Op 16 december 1944 begint het Ardennenoffensief waarbij de Duitsers via de Ardennen naar Antwerpen willen doorstoten om zo de bevoorrading van de geallieerden via de haven stil te leggen. Alle missies vanuit Yankee-29 gaan vanaf nu naar de Ardennen.
Op 24 december 1944 komt de 352 Fighter Group naar de Yankee-29 ter versterking met 50 jachtvliegtuigen van het type P-51 Mustang. De winter van 1944-1945 is één van de strengste winters sinds mensenheugenis en de leefomstandigheden op de Yankee-29 zijn verschrikkelijk. De tenten, de stoven en verschillende dekens voldoen niet om de koude te doen verdwijnen.
75 jaar geleden, op 1 januari 1945 is er de Operation Bodenplatte. De Duitsers vallen 20 geallieerde vliegvelden aan in België, Nederland en Frankrijk, zodat de geallieerde vliegtuigen niet meer ingezet kunnen worden boven het Ardennenoffensief. In totaal worden meer dan 300 geallieerde vliegtuigen op de grond vernield. Overal zijn er zware verliezen, … behalve op de Yankee-29.
De Duitse aanval op de Yankee-29 is gepland om twintig na negen. Om zestien minuten na negen, vier minuten dus voor de aanval, stijgen acht P-47 Thunderbolts vanuit de noordkant van de Yankee-29 op voor een missie boven de Ardennen. Op dat zelfde moment staan twaalf P-51 Mustangs gereed aan de zuidkant van het vliegveld om na de P-47 Thunderbolts op te stijgen voor een verkenningsmissie boven de Ardennen. De P-47 Thunderbolts stijgen per twee op en maken zoals gewoonte rondjes rond het vliegveld tot ze alle acht samen zijn om dan naar het doel te vertrekken. Plots ziet één van de Thunderbolt-piloten links van hem ontploffingen van luchtafweergeschut boven het vliegveld Yankee-32 in Opglabbeek en ziet hij tientallen Duitse vliegtuigen. Onmiddellijk slaat men alarm en ook de P-51 Mustangs stijgen allemaal zo snel mogelijk op. Boven Zutendaal, Genk en As heeft één van de grootste luchtgevechten plaats van de Tweede Wereldoorlog. Het grondpersoneel aanschouwt het spektakel niet goed beseffend wat er zich boven hun hoofden afspeelt. Ondanks het overwicht van de Duitsers, 61 Duitse vliegtuigen tegen 20 Amerikaanse vliegtuigen, wordt het een catastrofe voor de Duitsers. In totaal worden 17 Duitse vliegtuigen neergeschoten waarbij de piloten gedood werden en daarnaast worden nog 35 Duitse vliegtuigen beschadigd. De Amerikaanse verliezen boven Yankee-29 zijn beperkt. Slechts één Amerikaans vliegtuig wordt neergeschoten waarbij de piloot zich kan redden met zijn parachute. Drie andere Amerikaanse vliegtuigen werden beschadigd. In totaal geraken 4 Amerikaanse soldaten gekwetst.
Jammer genoeg vallen er drie burgerslachtoffers. Een neergeschoten Duits vliegtuig crasht in een gebouw van de steenkoolmijn van Winterslag en doodt er twee mijnwerkers. In As wordt een tienjarig meisje, op weg naar de schuilkelder, dodelijk geraakt door vliegtuigkogels. Na een half uur is het luchtgevecht gedaan. Voor een luchtgevecht is dit zeer lang en dit luchtgevecht krijgt in Amerika de naam ‘The Legend of the Yankee-29’.
Na de Duitse nederlaag in de Ardennen wordt de 352 Fighter Group met de P-51 Mustangs vervangen door de 406 Fighter Group ook met de P-47 Thunderbolt. Nu staan hier op de Yankee-29, 150 vliegtuigen van het type P-47 Thunderbolts met in totaal 2100 Amerikaanse soldaten die in tenten, in houten barakken, in scholen en bij mensen thuis gelogeerd worden, zo ook bij mijn grootouders. Vanaf de Yankee-29 worden de geallieerde grondtroepen nu ondersteunt tijdens de slag om de Duitse rivier de Rijn.
Half april verhuizen de twee Fighter Groups naar een nieuw vliegveld in Duitsland en in hun plaats komt de 391 Bomber Group met zestig halfzware bommenwerpers A-26 Invader.
In totaal worden er acht bombardementsmissies vanaf Yankee-29 gevlogen, waarvan de laatste op 3 mei 1945 naar Tsjechoslowakije. Op 8 mei 1945 is er het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa en op 27 mei 1945 verlaat het laatste vliegtuig de Yankee-29. Alles wordt opgeruimd en het vliegveld wordt bebost voor de mijnnijverheid. In 1954 wordt hier langs het NAVO-reservevliegveld aangelegd.
Wij staan nu hier aan het monument dat herinnert aan de Yankee-29 en wij zijn vandaag hier samen om het luchtgevecht van 1 januari 1945 te herdenken en om iedereen te eren die meegevochten heeft zodat wij nu vrede en vrijheid kennen. Laten wij blijven herdenken wat er in het verleden gebeurt is.
Er waren echter niet enkel de winnaars. Soms zeer jonge Duitse piloten hebben zich laten meeslepen in de oorlogsmachine. Laten wij hen ook niet vergeten.
Ik wil eindigen met de woorden van de West-Vlaamse zanger Willem Vermandere: “het is altijd iemands vader, altijd iemands kind.”
