Gezonde verzamelwoede bij BAPA

In 1945 crashte een Avro Lancaster (PD309) nabij Gembloux. De Merlin motoren van de machine werden door een team onder leiding van Nicolas Clinaz uitgegraven en kwamen in de BAPA collectie aan in 2012. Het verhaal is hier te lezen.

 De Jacobs Type R-755 (ook gekend als L4-MB) werd o.a. gebruikt voor de Boeing-Stearman PT-18 (150 stuks gebouwd in deze versie), de tweemotorige Cessna T-50 Bobcat uit 1939 en diverse Waco’s. Met zeven cilinders en een totale cilinderinhoud van 12,4 liter, leverde dit stukje precisiemechaniek 225 pk. Het ontwerp dateert uit 1933, maar werd na diverse aanpassingen nog gebouwd tot de jaren ’70.

De collectie bevat ook diverse lampen die gebruikt werden op start- en landingsbanen en taxiwegen.

De Austria zwever met één zitplaats werd ontworpen door de Oostenrijkse Aeroclub om vanaf 1959 een competitieve ‘standard class’ mededinger te bieden (glijgetal van 34.) Vanaf 1962 werd de productie overgeheveld naar Schempp-Hirth in Duitsland. Er werden 59 stuks van gebouwd.

De Schempp-Hirth SH1 Austria s/n 55 (OO-ZPL) op de foto was eigendom van Willy Marrot en vloog voornamelijk vanaf het vliegveld van Temploux. Het toestel kwam twee jaar geleden, op 22 oktober 2013, in de BAPA collectie. Door plaatsgebrek hangt het momenteel op ondankbare wijze tegen het plafond van een smalle inkomhal, waar tevens een Bensen Gyrocopter (in zweefvliegversie) en een Durondeau L-180 luchtballon te zien zijn.

Een deel van de loods, gezien vanaf de verdieping. De North American B-25 Mitchell (S.N.: 44-30925), in grote en kleinere elementen verdeeld, domineert de kraaknette werkplaats.

Een zicht naar voor in de gedemonteerde romp van de B-25.

De twee Wright Cyclone motoren die nu deel uitmaken van de BAPA collectie zijn indrukwekkende stukken technologie uit de tijd van de B-25 bommenwerper. De voorste werd al behandeld, terwijl de achterste nog een hoop vrijwilligerswerk zal vergen. De motoren werden in Ierland ‘gevonden’ en kwamen dankzij het werk en gulle giften van enthousiastelingen in augustus 2014 in Gembloux terecht.

Een zicht op het linker hoofdlandingsgestel toont hoe groot de B-25 is. Geen kleintje! De bijzondere band lijkt splinternieuw.

Eén van de weinige overlevende Tipsy Trainers, waarvan de eerste in 1937 vloog. Dit mooie vliegtuig met open cockpit en typische ‘jaren 30’ allures was een ontwerp van Ernest Oscar Tips. Het werd in geringe aantallen gebouwd door Avions Fairey in Gosselies en ook onder licentie in het Verenigd Koninkrijk. Sommige toestellen waren in aanbouw bij het uitbreken van WO2 en drie daarvan werden nog na deze chaotische oorlogsjaren afgewerkt. De laatste van de reeks werd in 1948 voltooid.

De Walter Mikron II motor van de Tipsy Trainer staat tijdelijk ondersteboven opgeslagen op een pallet. Van deze toch wel historische motor werden slechts 421 exemplaren vervaardigd in wat toen Tsjecho-Slowakije heette. Deze krachtbron van 62 pk dateert uit 1938 en was een luchtgekoelde 4-in-lijn met naar beneden gekeerde cilinders.

De befaamde Mignet HM-14 Pou du Ciel werd in de jaren dertig door vele amateurbouwers nagebouwd, al was het vaak op eigenzinnige manier. Daarbij werd soms een loopje genomen met gebruik van eigen technieken en beschikbare materialen.

De tekeningen en plannen kwamen uit het populaire boek ‘Le sport de l’air’, die ontwerper, uitvinder en schrijver Henri Mignet in 1934 voor het eerst publiceerde. Die eerste versie had een niet begrepen, gevaarlijk probleem. Na uitvoerige testen in de windtunnel van de Grande Soufflerie de Chalais-Meudon (Frankrijk) ontdekte men waarom dit type een gevaarlijke neiging had om in bepaalde omstandigheden in een fatale duikvlucht, waarbij een aantal piloten het leven lieten, terecht te komen.

In zijn daarop gecorrigeerde tweede uitgave van het boek bracht hij in de loop van 1936 een oplossing voor dat probleem: een combinatie van een bewegende voorste en achterste vleugel om de aerodynamica volledig te beheersen. De HM-14 die nu bij BAPA staat is een exemplaar dat volgens die tweede uitgave getrouw nagemaakt werd. Kenners noemen dat een ‘model 1937’, dit type is momenteel uiterst zeldzaam geworden.

Vincent Jacobs is één van de medeoprichters van BAPA. Deze Pou HM-14 model 1937 is één van de projecten waar hij nu druk mee bezig is. Hij vond het vliegtuigje in lamentabele toestand bij een ‘brocanteur’ in Frankrijk. Intussen heeft men al heel wat vooruitgang gemaakt met het toestel!

Deze ABC Scorpion dateert van 1927 en zal waarschijnlijk op de groen-witte HM-14 gemonteerd worden. Meer info over de motor vindt u hier.

Henri Mignet had het succes van zijn vlucht over Het Kanaal, tijdens de zomer van 1935, deels te danken aan de Aubier-Dunne motor, en schreef hier enthousiast over in de tweede uitgave uit 1936 van ‘Le Sport de l’Air’. De samenwerking tussen de motorfabrikant en Mignet bleek uitmuntend.

Enkele gegevens: 540 cm³, 2 cilinders in lijn, luchtgekoeld, 2-takt, Type ‘Channel’ 20 pk aan 4000 t/min, wat via de ingebouwde transmissie (2,51 reductie) 1600 t/min aan de propeller gaf.

Een Croses Airplume tweezitter met Citroën Visa motor, in 2004 door de Fransman Michel Jacquet gebouwd, belandde later in Liernu en stond er jaren in een hoek van een hangar stof te vergaren. Nu wordt het toestel een tweede leven gegund in de BAPA collectie.

In deze hoek van de bovenverdieping worden een aantal projecten en bijhorende wisselstukken opgeslagen. Op de foto: de aluminium romp van een Jim Bede 5 uit de jaren zeventig en op de voorgrond een gedemonteerde Butterfly in zweefvliegversie.

Een getrouwe replica van een Octave Chanute zwever. Dit was, na Otto Lilienthal, in de jaren 1890 één van de eerste zwaarder-dan-lucht toestellen dat erin slaagde om op beperkte maar beheerste wijze te vliegen, nog voor de Wright Brothers. De Chanute’s langste vlucht, vanaf zandheuvels naast het Michiganmeer, bedroeg 109 meter en het toenmalig zweeftoestel daalde met een hoek van 10 graden. De replica-vleugels zijn het werk van Benoit Goffart, die ook als vrijwilliger gewerkt heeft in het Luchtvaartmuseum van Brussel. BAPA beschikt gelukkig over alle tekeningen en plannen om het toestel te kunnen afwerken.

Bruno Scordo, ontwerper en bezieler van de ‘Soufflerie didactique BOREA’ doet een verrassende demonstratie met een gewone haardroger en een plastic balletje. De bal weegt 12,2 gram en blijft vertikaal in evenwicht zweven op een bepaalde afstand boven de haardroger. Sterker nog: wanneer de droger zowat 45 graden gedraaid wordt, dan zou je denken dat het balletje nu niet anders kan doen dan vallen… Toch blijft het perfect gevangen in de föhn. Dit had ik niet verwacht, alhoewel hier geen magische krachten aan het werk zijn. Het gaat om fysica en niets anders.

Bruno legt dit fenomeen uit met twee metingen door middel van een kleine precisie-anemometer. Onderaan de bal is de luchtsnelheid 3,8 km/uur, bovenaan duidt het instrument 22,2 km/uur aan. De uitleg is duidelijk: het balletje wordt langs boven aangezogen door de onderdruk die te wijten is aan de hogere snelheid (volgens de wet van Bernoulli.)

De BOREA windtunnel is een bijzonder goed uitgekiend project om diverse begrippen van de aerodynamica uit te leggen aan tieners en volwassenen. Bruno Scordo geeft demonstraties in oa. scholen in de buurt van Luik. De zware installatie is echter niet gemakkelijk te vervoeren of te (de)monteren.

 Dit bijzondere vliegtuigje moest het tijdens de regenachtige opendeurdag stellen met een expo-ruimte onder een party tent. Binnen was er immers nog geen plaats om deze speciale Pou du Ciel een volwaardige plaats te bieden. Het gaat om een HM-293 met een gestroomlijnde romp die uit composietmateriaal vervaardigd is, naar een ontwerp van Claude Adam. Dit is een recente aanwinst voor BAPA. De ULM werd ergens in de jaren negentig gebouwd door Robert Mathieu uit Neufchâteau. De man is intussen overleden. Het was zijn wens om het toestel niet in de vergetelheid te laten verdwijnen, zo kwam het via zijn nalatenschap in de collectie terecht.